Του Γιώργου Ατσαλάκη*
Χαρακτηριστικό της έναρξης της τρίτης χιλιετίας είναι η οικονομική ανάδυση των χωρών μεταξύ της Μεσογείου και της Άπω Ανατολής, δηλαδή Κίνα, Ινδία, Ιράν, Τουρκία χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Κιργιστάν, Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, Τατζικιστάν κλπ.), Ινδονησία, Βιετνάμ κλπ.
Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σανγκάης, ιδρύθηκε το 2011, (Shanghai Co-Operation Organization – SCO) για την προώθηση της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των χωρών: Ρωσία, Κίνα, Κιργιστάν, Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν και Τατζικιστάν. Στην συνέχεια προσχώρησε το Πακιστάν και η Ινδία. Τέσσερεις από αυτές τις χώρες είναι πυρηνικές δυνάμεις. Η Τουρκία έχει περισσότερα συμφέροντα και περισσότερες κοινές αξίες προς την SCO παρά την Ε.Ε. και ήδη καρπώνεται σημαντικά οφέλη από τις Ανατολικές χώρες. Σήμερα ο SCO είναι ο μεγαλύτερος πολιτικό-οικονομικός οργανισμός από πλευράς πληθυσμού και γεωγραφικής έκτασης.
Ο συνδυασμός των έξη πολιτικοοικονομικών οργανισμών, δηλαδή, του SCO, του Δρόμου του Μεταξιού (One Belt one Road Initiative- B&RI), της Ευρωασιατικής Ένωσης (Euroasia Economic Union- EEU) της οποίας ηγείται η Ρωσία, της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων (ΑΙΙΒ), της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (NDB) των BRIC’s και του Ταμείου του Δρόμου του Μεταξιού (Silk Road Fund) αλλάζει το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον της περιοχής.
Το μεγαλύτερο σχέδιο του 21ου αιώνα είναι η Ευρωασιατική ολοκλήρωση μέσω των παραπάνω οργανισμών και κυρίως του SCO και του Δρόμου του Μεταξιού. Οι χώρες αυτές διαθέτουν πλούσιους φυσικούς πόρους. Τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Κασπίας Θάλασσας είναι διπλάσια από των ΗΠΑ. Το Κουρδιστάν έχει τεράστια αποθέματα πετρελαίου, στο Καζακστάν σε ένα μόνο κοίτασμα υπάρχουν πάνω από 42 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και πολλές «σπάνιες γαίες» πολύτιμες για τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Στο Ντομπάς της Ουκρανίας υπάρχουν κοιτάσματα άνθρακα 10 δις τόνων, 1.4 εκκ. βαρέλια πετρέλαιο και 2,4 τρις κυβικά πόδια φυσικό αέριο, και τεράστιες ποσότητες «μαύρης γης». Το Τουρκμενιστάν έχει τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου παγκοσμίως. Το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν έχουν τα περισσότερα αποθέματα χρυσού μετά την Νότια Αφρική. Ήδη έχουν αρχίσει να αναδύονται και οι χώρες της Αφρικής.
Πίσω από την εμπλοκή της Δύσης σε διαμάχες στο Ιράκ, Αφγανιστάν, Ουκρανία κλπ., και παρά τις θρησκευτικές συγκρούσεις και τρομοκρατικές ενέργειες, εκείνο που δεν φαίνεται είναι ότι το παγκόσμιο κέντρο οικονομικής ανάπτυξης και δύναμης μεταφέρεται στις παραπάνω χώρες. Η πλούσια μέχρι τώρα Δύση έχει τεράστια εμπορικά ελλείμματα με τις χώρες αυτές καθόσον, εισάγει φθηνά προϊόντα από αυτές.
Εμπορικό έλλειμμα της Ε.Ε. και των ΗΠΑ με την Κίνα 2011-2021 σε δις ευρώ
| Έτος | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | Σύνολο |
| Ε.Ε. | 129,4 | 117,9 | 104,2 | 111,40 | 150,40 | 145,5 | 144 | 154,7 | 165 | 182,3 | 248,9 | 1.804,10€ |
| ΗΠΑ | 263,45 | 277,16 | 281,52 | 304,61 | 324,50 | 306.39 | 331,42 | 369,46 | 304,16 | 274,08 | 313,87 | 3.350,32€ |
| Σύνολο | 328,85 | 395,06 | 385,72 | 416,01 | 474,90 | 451,89 | 475,42 | 524,16 | 469,16 | 456,38 | 562,77 | 5.154,42€ |
Σύμφωνα με τον πίνακα τα τελευταία 11 έτη, η Ε.Ε. έχει απώλειες από το εμπορικό έλλειμμα μόνο με την Κίνα €1,8 τρις και οι ΗΠΑ €3,35 τρις. Το έλλειμμα το 2021 ήταν 562,77 δις το υψηλότερο από ποτέ. Και οι δυο οικονομίες, την τεράστια «αιμορραγία» που υφίστανται, πρέπει να την αναπληρώσουν ώστε να μη μειωθεί το βιοτικό επίπεδο των λαών τους. Η αναπλήρωση γίνεται με το δανεισμό των κρατών, την «ποσοτική χαλάρωση» ή την «εκτύπωση χρήματος» τα τελευταία 15 χρόνια. Και τα τρία μέτρα υπονομεύουν εκ των έσω τις οικονομίες και τους λαούς μέσο και μακροπρόθεσμα. Εάν τα επόμενα 10 έτη συνεχιστεί αυτό το έλλειμμα οι δυο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη ΗΠΑ και ΕΕ θα απωλέσουν ακόμα αλλά 5 τρις. Η υπερχρέωση και ο πληθωρισμός θα καταστρέψουν τις χώρες της Δύσης. Δεν θα αργήσουν να εμφανιστούν δημαγωγικές ηγεσίες να «εκμεταλλευτούν πολιτικά» την δυστυχία που θα επιφέρουν τα εμπορικά ελλείμματα για να δώσουν την χαριστική βολή στις υπερχρεωμένες κοινωνίες. Οι ενέργειες για να αντιμετωπιστούν τα εμπορικά ελλείμματα, το μεγαλύτερο πρόβλημα πλέον την Δύσης, έπρεπε να είχαν ξεκινήσει από χθες.
Η αντιπαράθεση της Δύσης μέχρι πρόσφατα ήταν με την Ρωσία. Τώρα όμως η αντιπαράθεση θα γίνει με τις χώρες που δημιουργούν τα παραπάνω εμπορικά ελλείμματα. Το μέτωπο με την Ρωσία πρέπει να κλείσει. Η Ρωσία έχει χάσει την ισχύ που είχε από την εποχή των τσάρων και της Σοβιετικής Ένωσης. Έχει απωλέσει τα λιμάνια της Βαλτικής τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και πολλές από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τις ερχόμενες δεκαετίες η έλευση της πυρηνικής σύντηξης (την δεκαετία του 2040) και η μετάβαση της Δύσης στην πράσινη ενέργεια θα μειώσει δραματικά τα 250 δις δολάρια έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές ενέργειας, που αποτελούν το 50% των εξαγωγών της.
Η θέση της Ρωσίας με βάση την φυσική γεωγραφία της είναι με την Δύση. Η Ρωσία πρέπει να επιλέξει εάν θα προχωρήσει σε στρατηγική συμμαχία με την Δύση ή θα επιλέξει την Ασία. Η Δύση θα ήθελε την Ρωσία με το μέρος της καθώς υπάρχουν πολλά κοινά συμβιωτικά στοιχεία όπως ήταν και πριν το 1917.
Το 2030 το ΑΕΠ της Κίνας (θα είναι $33,7 τρις) θα ξεπεράσει αυτό των ΗΠΑ ($30,46 τρις), αυτό ίσως συμβεί και νωρίτερα λόγω της πανδημίας. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ το 2060, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα είναι $237 τρις (95 ήταν το 2021). Το ΑΕΠ, των ΗΠΑ το 2060 θα είναι περίπου $36,5 τρις, της ΕΕ περίπου $23 τρις και της Κίνας θα είναι περίπου $62 τρις (δηλαδή η Κίνα θα ξεπεράσει το ΑΕΠ αθροιστικά των ΗΠΑ και της ΕΕ). Η Κίνα το 2060, θα αντιπροσωπεύει το 26% του παγκόσμιου ΑΕΠ (από 17,8% το 2021), οι ΗΠΑ το 15,4% (από 24,2% του 2021) και η ΕΕ το 10% (από το 19% που ήταν το 2021). Στην δεύτερη θέση θα είναι η Ινδία με ΑΕΠ $42,2 τρις και στην 5η η Ινδονησία με $12,31 τρις. Το ΑΕΠ της Ρωσίας είναι αμφίβολο, εάν μετά την εισβολή και τις κυρώσεις θα φθάσει τα 5 τρις της πρόβλεψης (το 1/13 της Κίνας). Εάν η Ρωσία επιλέξει να κάνει στρατηγική συμμαχία με την Κίνα θα είναι μια αδύναμη συμμαχία καθώς θα έχει 13 φορές λιγότερο ΑΕΠ από αυτό της Κίνας.
Η Δύση σύσσωμη στρέφετε εναντίον της Ρωσίας διότι διακυβεύονται πολλές κατακτήσεις του πολιτισμού μας. Η Δύση βλέπει το μοντέλο της δημοκρατικής διακυβέρνησης που ανέπτυξε τα τελευταία 75 χρόνια να απειλείτε από ένα αυταρχικό μοντέλο που δεν επιτρέπει την εναλλαγή κυβερνήσεων. Περαιτέρω διαφαίνεται ότι την μέχρι τώρα λύση των προβλημάτων με διπλωματικά μέσα, την αντικαθιστά η ισχύ των οπλών και η αλλαγή των συνόρων γίνεται με εισβολές, πράγμα το οποίο έζησε η χώρα μας στην Κύπρο το 1974. Ο αναθεωρητισμός των συμφωνιών και των συνόρων με την ισχύ των όπλων συμβαίνει τώρα. Όλα αυτά ένωσαν την Δύση, ακόμα και τις χώρες που ήταν ουδέτερες στο παρελθόν.
Απαιτείται βαθιά ανάλυση των δεδομένων και πολύ σοφία για να αποφασίσει η Ρωσία με ποιον θα κάνει στρατηγική συμμαχία πριν βρεθεί σε δεινότερη θέση και περαιτέρω παρακμή.
Τα προηγούμενα 75 χρόνια ειρηνικής ευημερίας είναι πολύ δύσκολο να τα ξαναδούμε στο μέλλον. Σε αυτό τον κόσμο που αλλάζει, πρέπει να ανησυχούμε. Η χώρα μας το 2060 θα έχει ΑΕΠ $0,45 τρις και η Τουρκία $7,1 τρις. Έχουμε μια μόνο επιλογή: Χάραξη στρατηγικής για την άμεση αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης ώστε να ισχυροποιηθεί η οικονομία και ισχυρές συμμαχίες με άλλα κράτη. Η άμεση αξιοποίηση των ενεργειακών μας αποθεμάτων κοντά στην Κρήτη, θα δώσει δύναμη και οικονομική ανεξαρτησία στην χώρα. Επίσης θα συμβάλει στην λύση του προβλήματος ανεύρεσης εναλλακτικών πηγών ενέργειας από την Ευρώπη. Το σημαντικότερο όμως είναι οι πολιτικοί να κρατήσουν τον λαό μας ενωμένο, γιατί μόνο ενωμένος μεγαλουργεί.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης,
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
