Την αποκατάσταση και αξιοποίηση του ιστορικού κτηρίου του Τυποβαφικού Εργαστηρίου
με την επωνυμία «Βιοτεχνία Ελληνικών Μαντηλιών – ΒΕΜ» στην οδό Πλαταιών στο
Μεταξουργείο της Αθήνας, προχωράει το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ). Πρόκειται,
για ένα κτήριο με ιστορία άνω των 130 ετών, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μοναδική
τέχνη του σταμπωτού υφάσματος. Οι μηχανές του εργαστηρίου δούλευαν ασταμάτητα,
μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ΄90, και παρήγαγαν, με τη μοναδική τεχνική,
σταμπωτά μαντήλια κεφαλής.
Η Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και
Σύγχρονων Μνημείων θα φροντίσει άμεσα τον καθαρισμό του χώρου, προκειμένου να
ξεκινήσουν οι αναγκαίες μελέτες συντήρησης, αποκατάστασης και αξιοποίησης του
μοναδικού, για την Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, εργαστηρίου.
Τα βαφεία, τυπωτήρια, στεγνωτήρια, εκθετήρια, οι πάγκοι εργασίας, οι χτιστές
λεκάνες βαφείων, τα καλούπια, οι γαζωτικές μηχανές και όλος ο βοηθητικός
μηχανολογικός εξοπλισμός (εργαλεία, κλειδιά) χρήζουν άμεσης συντήρησης.
Τα μοτίβα ήταν αντίγραφα από κεντήματα διαφόρων περιοχών της χώρας, με σκοπό να
είναι αναγνωρίσιμα από τις γυναίκες που τα φορούσαν. Το μαντήλι αυτού του τύπου
ήταν το τελευταίο στοιχείο του ελληνικού κεφαλόδεσμου. Πρόκειται για μοναδικό
παραδοσιακό τεχνικό εξοπλισμό, με λεπτοκαμωμένες μήτρες, σπουδαία σχέδια,
πατροπαράδοτες συνταγές και με το μαύρο, ανεξίτηλο χρώμα, της ανιλίνης. Είναι
το χρώμα που χαρακτήριζε τα ελληνικά μαντήλια, αφού παρέμενε ανεξίτηλο ακόμη
και στη χλωρίνη! Τα σχέδια και οι μήτρες των ξυλότυπων αποτελούσαν περιουσιακό
στοιχείο, ενώ η συνταγή της βαφής ήταν επτασφράγιστο μυστικό, που το παρέδιδαν
από γενιά σε γενιά. Τα υφάσματα των μαντηλιών ήταν από μαλακό βαμβάκι και από
ελαφρύ μεταξωτό τύπου «πονζέ», με αζούρ μονό, διπλό ή και τριπλό στο τελείωμα.
Οι ξυλόγλυπτες σφραγίδες, τα καλούπια σκαλίζονταν από τεχνίτες μερακλήδες –
καλλιτέχνες του ξύλου, στην εύπλαστη φλαμουριά, την ελιά ή, για μεγαλύτερη
διάρκεια, στην αγριογκοριτσά, οι οποίοι εμπνέονταν από την βυζαντινή λαϊκή
παράδοση, με μοτίβα, κυρίως, λουλούδια.
Την
περίοδο 1935-1940 με προτροπή της Δόρας Στράτου, ο Γιάννης Τσαρούχης
δημιούργησε σχέδια με ελληνική θεματολογία, με εξαίρετα αποτελέσματα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
