Από το λαϊκό ανάγνωσμα στην εθνική φιλολογία

[χρόνος ανάγνωσης 1 λεπτό και 39 δευτ.]

Κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης το βιβλίο του Αλέξανδρου Κατσιγιάννη «ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΪΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ – Η κρητική λογοτεχνία στον μακρύ 19ο αιώνα».
Πώς διάβαζαν την κρητική λογοτεχνία του 16ου και 17ου αιώνα –κυρίως τον Ερωτόκριτο, τη Βοσκοπούλα, τη Θυσία του Αβραάμ και την Ερωφίλη– οι Έλληνες και οι Ευρωπαίοι λόγιοι, από τον Αδαμάντιο Κοραή έως τον Κωστή Παλαμά και από τον Claude Fauriel έως τον Émile Legrand; Για ποιους λόγους η υβριδική (βενετοκρητική) φυσιογνωμία της αποτέλεσε σημείο έντονων συζητήσεων και συγκρούσεων; Πώς αντιμετώπισε η ελληνική και ευρωπαϊκή λογιοσύνη την επίμαχη πολιτισμική ταυτότητα τόσο των δημιουργών όσο και των ίδιων των κειμένων της λεγόμενης Κρητικής Αναγέννησης; Πώς εντάχθηκε η κρητική λογοτεχνία στο υπό διαμόρφωση αφήγημα της «εθνικής φιλολογίας»; 

Αν,

όπως υποστήριζε ο Άλκης Αγγέλου, «ο Ερωτόκριτος αποτελεί τη λυδία λίθο για τη νεοελληνική πνευματική ζωή», τότε οι περιπέτειες της πρόσληψής του μπορούν να µας φανερώσουν τόσο τη διαδικασία καθιέρωσης της κρητικής λογοτεχνίας όσο και τους παράγοντες που λειτούργησαν ανασταλτικά για τη μελέτη της στον μακρύ 19ο αιώνα (1790-1915). Η παρούσα μελέτη εστιάζει στους λόγους για τους οποίους αυτά τα έργα μετατράπηκαν σταδιακά από «ευτελή» λαϊκά αναγνώσματα σε λογοτεχνικά και φιλολογικά «εθνικά μνημεία», επηρεάζοντας καταλυτικά τα πρώτα επιστημονικά στάδια της συγκρότησης της νεοελληνικής φιλολογίας. Εξετάζει επίσης τα ιστορικά συμφραζόμενα της πρόσληψης αυτών των αναγνωσμάτων, αναδεικνύοντας τους ανταγωνισμούς των διαφορετικών πολιτισμικών και διανοητικών παραδόσεων (επτανησιακή και φαναριώτικη παράδοση, κοραϊκή σκέψη), τους διαξιφισμούς για το γλωσσικό ζήτημα, τη ρευστότητα του λογοτεχνικού κανόνα αλλά και τον ρόλο του Κρητικού Ζητήματος στον καιρό της Μεγάλης Ιδέας.

O Αλέξανδρος Κατσιγιάννης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1983. Είναι Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η έρευνά του επικεντρώνεται στη νεοελληνική γραμματεία και στην ιστορία της διανόησης (18ος-20ός αι.), καθώς και στην ιστορία του βιβλίου και των λογοτεχνικών αρχείων. Έχει εργαστεί σε πολλά ερευνητικά προγράμματα ως υπότροφος διδάκτορας και μεταδιδάκτορας, ενώ έχει συµµετάσχει στην ομάδα φιλολογικής τεκμηρίωσης του Ψηφιακού Αρχείου Κ. Π. Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση. Έχει συγγράψει το ηλεκτρονικό βιβλίο Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία (Αθήνα 2015), σε συνεργασία µε τον Φίλιππο Παππά και τη Λίλια Διαμαντοπούλου, και έχει επιμεληθεί και εκδώσει ένα μπεστ-σέλερ του Νεοελληνικού Διαφωτισµού, Τα κατά Κλεάνθην και Αβροκόµην του Κωνσταντίνου Μάνου (Αθήνα 2020). Έχει συνεπιµεληθεί τους τόµους «Προς μάθησιν εντελεστέραν». Ο Χριστόφορος Φιλητάς (1787-1867) και η συγκρότηση της Νεοελληνικής Φιλολογίας τον 18ο και 19ο αιώνα (Αθήνα 2022) και «Ιδού, γλυκέ Φιλόπατρι, της λύρας µου τα µέλη». Η λογοτεχνία στην Επανάσταση και στα πρώτα χρόνια του ελληνικού κράτους (Ρέθυμνο 2022). Έχει επίσης συμβάλει στη νέα έκδοση και μετάφραση του Υπομνήματος για την παρούσα κατάσταση του πολιτισμού στην Ελλάδα του Αδαμάντιου Κοραή (Αθήνα 2022) µε το επίμετρο «Οι διαδρομές ενός Μανιφέστου: το Υπόμνημα του Αδαμάντιου Κοραή εν κινήσει (1803-1853)».