Ουσιαστική αυστηροποίηση των πιστωτικών κριτηρίων για όλες τις κατηγορίες δανείων, κατέγραψε η έρευνα τραπεζικού δανεισμού στη ζώνη του ευρώ τον Ιανουαρίου του 2023, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Ειδικότερα η ζήτηση δανείων από τις επιχειρήσεις μειώθηκε καθώς τα επιτόκια συνέχισαν να αυξάνονται και οι χρηματοδοτικές ανάγκες για πάγιες επενδύσεις μειώθηκαν. Όσον αφορά τα στεγαστικά δάνεια η ζήτηση μειώθηκε σημαντικά λόγω της αύξησης των επιτοκίων, της χαμηλής καταναλωτικής εμπιστοσύνης και της επιδείνωσης των προοπτικών της στεγαστικής αγοράς.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την έρευνα τραπεζικού δανεισμού της ζώνης του ευρώ του Ιανουαρίου 2023 (BLS), τα πιστωτικά πρότυπα –δηλαδή οι εσωτερικές κατευθυντήριες γραμμές των τραπεζών ή τα κριτήρια έγκρισης δανείων– για τα δάνεια ή τα πιστωτικά όρια προς τις επιχειρήσεις ενισχύθηκαν σημαντικά περαιτέρω (καθαρό ποσοστό των τραπεζών ανέρχεται σε 26%) το τέταρτο τρίμηνο του 2022. Εξετάζοντας τις εξελίξεις από ιστορική σκοπιά, η καθαρή σύσφιξη στα πιστωτικά πρότυπα ήταν η μεγαλύτερη που αναφέρθηκε από την κρίση δημόσιου χρέους στη ζώνη του ευρώ το 2011.
Όσον αφορά τα δάνεια προς νοικοκυριά για αγορά κατοικίας και την καταναλωτική πίστη και άλλα δάνεια προς τα νοικοκυριά, οι τράπεζες ανέφεραν ισχυρή καθαρή αυστηροποίηση των πιστωτικών κριτηρίων (καθαρό ποσοστό 21% και 17% αντίστοιχα). Οι υψηλότερες αντιλήψεις σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με τις οικονομικές προοπτικές και την κατάσταση του κλάδου ή της επιχείρησης, η φθίνουσα ανοχή κινδύνου των τραπεζών καθώς και το υψηλότερο κόστος κεφαλαίων συνέχισαν να έχουν αυστηρότερο αντίκτυπο στα πιστωτικά πρότυπα για δάνεια προς επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ.
Το πρώτο τρίμηνο του 2023 οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ αναμένουν συνεχή καθαρή αυστηροποίηση των πιστωτικών προτύπων για τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις. Επιπλέον, οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ αναμένουν νέα καθαρή αυστηροποίηση των πιστωτικών προτύπων τόσο για τα στεγαστικά δάνεια όσο και για την καταναλωτική πίστη.
Οι συνολικοί όροι και προϋποθέσεις των τραπεζών –δηλαδή οι πραγματικοί όροι και προϋποθέσεις που συμφωνήθηκαν στις δανειακές συμβάσεις– έγιναν αυστηρότεροι για τα δάνεια προς επιχειρήσεις και τα δάνεια προς τα νοικοκυριά το τέταρτο τρίμηνο του 2022. Για τα δάνεια προς επιχειρήσεις, περιθώρια κέρδους για πιο επικίνδυνα και μέτρια δάνεια, απαιτήσεις εξασφαλίσεων και άλλα οι όροι και οι προϋποθέσεις είχαν αυστηρότερο αποτέλεσμα. Όσον αφορά τα στεγαστικά δάνεια και την καταναλωτική πίστη, η καθαρή αυστηροποίηση των όρων και των προϋποθέσεων οφειλόταν κυρίως στη διεύρυνση των περιθωρίων κέρδους τόσο για τα δάνεια του μέσου όρου όσο και για τα πιο ριψοκίνδυνα δάνεια.
Οι τράπεζες ανέφεραν καθαρή μείωση της ζήτησης από τις επιχειρήσεις για δάνεια ή ανάληψη πιστωτικών ορίων το τέταρτο τρίμηνο του 2022. Επίσης κατέδειξαν σημαντική αρνητική συμβολή της ανόδου του γενικού επιπέδου των επιτοκίων στη ζήτηση δανείων. Επιπλέον, οι πάγιες επενδύσεις είχαν ισχυρότερο περιοριστικό αντίκτυπο στη ζήτηση δανείων. Οι τράπεζες ανέφεραν θετικό αντίκτυπο των αποθεμάτων και των αναγκών σε κεφάλαιο κίνησης στη ζήτηση για δάνεια προς τις επιχειρήσεις, αν και η συνεισφορά τους ήταν μικρότερη από τα δύο προηγούμενα τρίμηνα, γεγονός που πιθανότατα αντανακλά τη σταδιακή χαλάρωση των σημείων συμφόρησης στην προσφορά.
Η μείωση της καθαρής ζήτησης για στεγαστικά δάνεια ήταν η ισχυρότερη που έχει καταγραφεί, ενώ η ζήτηση για καταναλωτική πίστη και άλλα δάνεια προς τα νοικοκυριά μειώθηκε επίσης έντονα σε καθαρούς όρους, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι για τα στεγαστικά δάνεια. Η καθαρή μείωση της ζήτησης στεγαστικών δανείων οφείλεται κυρίως στο γενικό επίπεδο των επιτοκίων, στη χαμηλότερη καταναλωτική εμπιστοσύνη και στην επιδείνωση των προοπτικών της στεγαστικής αγοράς. Το πρώτο τρίμηνο του 2023, οι τράπεζες αναμένουν περαιτέρω καθαρή μείωση της ζήτησης για δάνεια προς τις επιχειρήσεις. Για τα δάνεια προς τα νοικοκυριά, οι τράπεζες αναμένουν συνεχιζόμενη ισχυρή καθαρή μείωση της ζήτησης για το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Σύμφωνα με τις τράπεζες που συμμετείχαν στην έρευνα, η πρόσβαση σε λιανική χρηματοδότηση και τιτλοποίηση επιδεινώθηκε μετρίως το τέταρτο τρίμηνο του 2022, ενώ η πρόσβαση σε χρεόγραφα και στις χρηματαγορές βελτιώθηκε ελαφρά. Οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ ανέφεραν ενίσχυση της κεφαλαιακής τους θέσης το 2022 ως ανταπόκριση σε νέες ρυθμιστικές ή εποπτικές απαιτήσεις, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι το 2021. Ταυτόχρονα, η εποπτική ή ρυθμιστική δράση είχε καθαρό αντίκτυπο στα πιστωτικά πρότυπα των τραπεζών όλες οι κατηγορίες δανείων το 2022. Το δεύτερο εξάμηνο του 2022, οι δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) των τραπεζών της ζώνης του ευρώ είχαν γενικά ουδέτερο αντίκτυπο στα πιστωτικά πρότυπα για τα δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά, ενώ είχαν ελαφρά αυστηρότερη επίδραση στους όρους και όρους για τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις και γενικά ουδέτερο αντίκτυπο στους όρους και τις προϋποθέσεις για τα δάνεια προς τα νοικοκυριά.
Η έρευνα για τον τραπεζικό δανεισμό της ζώνης του ευρώ, η οποία διενεργείται τέσσερις φορές το χρόνο, αναπτύχθηκε από το Ευρωσύστημα για να βελτιώσει την κατανόησή του για τη συμπεριφορά των τραπεζικών δανείων στη ζώνη του ευρώ. Τα αποτελέσματα που αναφέρθηκαν στην έρευνα Ιανουαρίου 2023 σχετίζονται με αλλαγές που παρατηρήθηκαν το τέταρτο τρίμηνο του 2022 και αναμενόμενες αλλαγές το πρώτο τρίμηνο του 2023, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά. Ο γύρος έρευνας Ιανουαρίου 2023 διεξήχθη μεταξύ 12 Δεκεμβρίου 2022 και 10 Ιανουαρίου 2023. Συνολικά 151 τράπεζες συμμετείχαν σε αυτόν τον γύρο, με ποσοστό ανταπόκρισης 99%.
