[χρόνος ανάγνωσης 5 λεπτά και 35 δευτ.]
Του Γιώργου Ατσαλάκη
5. Η γεωοικονομική θέση της Ελλάδος
Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα με περίπου το 80% των εδαφών της να καλύπτετε από βουνά. Είναι όμως μια χώρα με πολύ μεγάλη έκταση σε ιστορία και πολιτισμό. Η Ελλάδα, μέσα από τον πλούτο του εύκρατου κλίματός της, έχει παίξει έναν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο ελληνικός πολιτισμός, αναπτυσσόμενος κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας σε αυτό το πλούσιο και ποικιλόμορφο φυσικό περιβάλλον, προσέφερε στον κόσμο ορισμένες από τις πιο διαχρονικές και επιδραστικές ιδέες.
Η Φιλοσοφική Κληρονομιά: Η ελληνική φιλοσοφία, με κορυφαίες φυσιογνωμίες όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, και ο Αριστοτέλης, έθεσε τα θεμέλια του δυτικού φιλοσοφικού τρόπου σκέψης. Οι συζητήσεις περί ηθικής, πολιτικής, μεταφυσικής, και επιστήμης που διεξήχθησαν στην αρχαία Ελλάδα συνεχίζουν να επηρεάζουν τις σύγχρονες αντιλήψεις μας σε αυτούς τους τομείς.
Οι Πολιτικές Καινοτομίες: Οι πολιτικές καινοτομίες της αρχαίας Ελλάδας, ιδιαίτερα η εφαρμογή της δημοκρατίας στην Αθήνα, προσέφεραν ένα νέο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, όπου η πολιτική εξουσία έγινε προσβάσιμη σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, έστω και με τους περιορισμούς της εποχής. Η ιδέα της δημοκρατίας συνεχίζει να αποτελεί βασικό στοιχείο των σύγχρονων πολιτικών συστημάτων και σήμερα περίπου το 50% των κρατών τις ασπάζεται και ευημερεί.
Ας εμπνευστούμε από την ιστορία μας στον σημερινό αγωνία για την ενίσχυση της οικονομικής και ενεργειακής ανεξαρτησίας της χώρας. Χωρίς μια ισχυρή ενεργειακή και οικονομική βάση, η χώρα θα παραμένει εμμέσως υποτελής σε ισχυρά ξένα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Αντιθέτως, καθώς η Ελλάδα γίνεται ολοένα και πιο ενεργειακά ισχυρή, θα είναι ικανή να αντιμετωπίζει με επιτυχία οποιεσδήποτε αντιξοότητες και προκλήσεις μπορεί να προκύψουν.
Η ενέργεια και ο έλεγχος των σχετιζόμενων με αυτή πλουτοπαραγωγικών πόρων αποτελεί συχνά αιτία διενέξεων και πολέμων όπως δείχνει η ιστορία των τελευταίων εκατό ετών. Παρόλο την εξάπλωση των νέων τεχνολογιών, η ενέργεια, θα εξακολουθεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς σχέσεις και στην παγκόσμια οικονομία. Για αυτό, η χώρα μας πρέπει να μελετήσει και να εφαρμόσει την δική της ενεργειακή πολιτική προκειμένου να εξασφαλίσει τις απαραίτητες ποσότητες ενεργειακών πρώτων υλών, από τις οποίες εξαρτάται η λειτουργία της οικονομίας της.
Η ενεργειακή αναγέννηση της χώρας εξαρτάται κυρίως από την αξιοποίηση των Ελληνικών υδρογονανθράκων κυρίως νοτίως της Κρήτης. Τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από ένα τέτοιο εγχείρημα είναι πραγματικά τεράστια, αφού αναβαθμίζεται η ίδια η γεωπολιτική και γεωοικονομική θέση της χώρας. Αποκτώντας ενεργειακή ανεξαρτησία η Ελλάδα είναι σαν να αναβαπτίζεται εθνικά και οικονομικά και αυτό απαιτεί μια τεράστια, πολυεπίπεδη και καλά οργανωμένη και συντονισμένη πανεθνική προσπάθεια. Η χώρα μας εξακολουθεί να είναι καταχρεωμένη εξ αιτίας ανεπαρκών πολιτικών που δαπανούσαν ασύστολα δισεκατομμύρια δανείων χωρίς να δημιουργήσουν ανάπτυξη.
Για να επιτύχουμε όμως τους στόχους μας πρέπει να επιμείνουμε στην στρατηγική της συνεξέλιξης. Η έννοια της συνεξέλιξης, η οποία αναφέρεται στην προσαρμογή και τη συμβίωση μεταξύ διαφορετικών ομάδων/κοινωνιών με σκοπό την αμοιβαία επιτυχία και ευημερία, αποτελεί έναν κεντρικό πυλώνα στην εξέλιξη της ζωής των κοινωνιών. Αυτός ο μηχανισμός έχει επιτρέψει την ανάπτυξη περίπλοκων και δημιουργικών λύσεων σε προκλήσεις που απαιτούν συνεργασία παρά ανταγωνισμό.
Επιπλέον, η συνεξέλιξη αναδεικνύεται ως ένας κρίσιμος παράγοντας στην εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας, ιδίως στο πεδίο της διεθνούς ασφάλειας και της πολιτικής. Η ικανότητα της συνεξέλιξης να αντικαθιστά αιώνες μικρών προσαρμογών, με λίγο συμβιωτικό συντονισμό την κατάλληλη στιγμή υπογραμμίζει την αξία της συνεργασίας ως καταλύτη για ταχείες και ουσιαστικές εξελίξεις.
Η συνεξέλιξη αποτελεί έναν ζωτικής σημασίας μηχανισμό για την εξέλιξη και την πρόοδο των κοινωνιών. Η συνειδητοποίηση της σημασίας της συνεξέλιξης και η ενσωμάτωσή της στις στρατηγικές ανάπτυξης μπορεί να παρέχει τη βάση για ένα πιο ειρηνικό, δίκαιο και αειφόρο μέλλον για όλους. Η συνεξέλιξη μπορεί να δρασκελίσει εκατοντάδες χρόνια εξέλιξης, προσφέροντας ένα σημαντικό εξελικτικό όφελος για την ανάπτυξη της χώρας.
Όταν η Ελλάδα είναι οικονομικά ισχυρή θα υπάρχουν πολλές χώρες που θα θέλουν να συνεργαστούν και να στηρίξουν την χώρα μας. Κανείς δεν συνεργάζεται με αδύναμες χώρες.
6. Η Γεωοικονομική θέση της Κρήτης
Η Κρήτη με πολιτισμό πάνω από 5.000 ετών, αποτελεί μια μοναδική και περίτεχνη κοινωνία που τελειώνει και ξαναγεννιέται σε κύκλους καταστροφής, από ξένες κυριαρχίες και ανάπτυξης.
Το νησί της Κρήτης βρίσκεται στην ανατολική Μεσόγειο στο πλέγμα των αρχαιοτάτων θαλάσσιων εμπορικών δρόμων που συνδέουν την Ευρώπη, τη Δυτική Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Η στρατηγική θέση του νησιού και οι άφθονοι φυσικοί πόροι, δημιούργησαν στην Κρήτη μια αξιοσημείωτη ιστορία και για αυτό αποτέλεσε «μήλο της έριδος» από πολλούς κατακτητές. Μαζί με την Σικελία και την Κύπρο, ασκούν πλήρη έλεγχο στην Ανατολική Μεσόγειο όπου διέρχεται το εμπόριο από την διώρυγα του Σουέζ και από τον επερχόμενο Ινδικό «δρόμο του μεταξιού» ΙΜΕC (Ινδία, Σαουδική Αραβία, Ιορδανία, Ισραήλ, Πειραιάς).
Ο πυρήνας της Ελλάδας δεν είναι η Αθήνα ή η Θεσσαλία, ή η Μακεδονία, αλλά είναι το Αιγαίο μα τα νησιά που επιτρέπει στην Ελλάδα να συνδεθεί με το εμπόριο, την άμυνα και την επικοινωνία. Χωρίς το Αιγαίο δεν υπάρχει Ελλάδα. Έτσι, η χώρα πρέπει να διατηρήσει ένα σύγχρονο Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία για τον έλεγχο του πυρήνα της Ελλάδας. Η χώρα πρέπει να λειτουργεί σαν νησί.
Το Αιγαίο και οι άλλες Ελληνικές θάλασσες έχουν χιλιάδες νησιά, αλλά βασικά δύο είναι τα πιο σημαντικά: η Κρήτη και η Ρόδος.
Με την Κρήτη, τη Ρόδο, την Κύπρο υπό έλεγχο, η Ελλάδα ελέγχει ολόκληρο το ανατολικό τμήμα της Μεσογείου. Παρόλο που έχουμε αυτή την πολύ ορεινή χώρα που λειτουργεί σαν νησί και παρά το γεγονός ότι είναι φτωχή σε κεφάλαιο, η χώρα έχει ένα σχεδόν δυτικό βιοτικό επίπεδο.
Κρυμμένος κάτω από τη γαλάζια επιφάνεια των θαλασσών νότια και δυτικά της Κρήτης βρίσκεται ένας τεράστιος φυσικός πλούτος από φυσικό αέριο και πετρέλαιο που περιμένουν να αξιοποιηθούν. Αυτή είναι μια χρυσή ευκαιρία για την Ελλάδα, που χρειάζεται απεγνωσμένα μια οικονομική ώθηση και είναι αποφασισμένη να διεκδικήσει το μερίδιό της από τον θησαυρό ελπίζοντας να γυρίσει την τύχη της.
Μια ιστορία απόκοσμου πλούτου και σκοτεινών μυστικών αρχαίων γεωλογικών θαυμάτων, δημιούργησαν τεράστια κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου που βρίσκονται θαμμένα κάτω από τον βυθό. Ένας κόσμος τεράστιου πλούτου και δύναμης, αλλά και κινδύνων. Η ανακάλυψη αυτών των αποθέματων υδρογονανθράκων έχουν προκαλέσει σημαντικό ενδιαφέρον και δραστηριότητα στην περιοχή, αν και αυτοί οι πόροι είναι σχετικά μικροί σε σύγκριση με την παγκόσμια προσφορά. Αλλά για την ΕΕ έχουν τεράστιες θετικές επιπτώσεις γιατί προέρχονται από φίλιες χώρες.
Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό και η Ελλάδα πρέπει να προσέχει τους εχθρούς της που παρακολουθούν κάθε της κίνηση και ψάχνουν μια ευκαιρία να την σταματήσουν. Αλλά το σχέδιο της Ελλάδας να πάρει το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο δεν αφορά μόνο το χρήμα. Είναι ένας αγώνας για να εξασφαλίσει τη θέση της σε έναν όλο και πιο χαοτικό κόσμο που έρχεται. Η πολυπολικότητα του κόσμου θα δημιουργεί συνεχή αστάθεια.
Η κλιμάκωση των παγκόσμιων συγκρούσεων έχει επιταχύνει τη στροφή προς την αποπαγκοσμιοποίηση. Από το 2022, το αυξημένο κόστος ασφάλισης για τη διεθνή ναυτιλία, ιδιαίτερα σε περιοχές που πλήττονται από τον πόλεμο, έχει αναγκάσει χώρες και εταιρείες να ευνοήσουν το ασφαλές εμπόριο έναντι του ελεύθερου εμπορίου.
Αυτή η αλλαγή προτεραιοτήτων αντανακλά την αυξανόμενη έμφαση στη σταθερότητα και την ασφάλεια των εμπορικών πρακτικών, που επηρεάζονται από τις γεωπολιτικές εντάσεις και τους αυξημένους κινδύνους που συνδέονται με τις παγκόσμιες θαλάσσιες οδούς.
Αυτό το εξελισσόμενο τοπίο υποδηλώνει μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο προσέγγισης του παγκόσμιου εμπορίου και των στρατηγικών για το εργατικό δυναμικό, δίνοντας έμφαση στην τοπική και περιφερειακή σταθερότητα έναντι της παγκοσμιοποιημένης αποτελεσματικότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ότι οι πολιτικές για μετριοπαθείς, φιλελεύθερες πολιτικές δεν θα είναι προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής. Αυτό, είναι δυνητικά αποτελεσματικό σε εθνικό επίπεδο, αλλά πιθανότατα θα βλάψει τη διεθνή συνεργασία σε σημαντικές κλιματικές και τεχνολογικές προκλήσεις, καθώς η παγκοσμιοποίηση συνέβαλε στην διεθνή συνεργασία και συνεννόηση.
Η Κρήτη μπορεί να γίνει ένα οικονομικό κέντρο επιδιώκοντας την ανάπτυξη μιας ισχυρής οικονομίας υψηλής τεχνολογίας.
Αναπτύσσοντας μια οικονομία βασισμένη στις εξαγωγές και προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, θα μπορεί να οικοδομήσει τη μεταποιητική βιομηχανία κυρίως στα τρόφιμα αξιοποιώντας το πλεονέκτημα της πρόσβασης στην ανατολική Μεσόγειο στο πλέγμα των αρχαιοτάτων θαλάσσιων εμπορικών δρόμων που συνδέουν την Ευρώπη, τη Δυτική Ασία και τη Βόρεια Αφρική γεγονός που την καθιστά κεντρικό ναυτιλιακό κόμβο. Πρέπει να δοθεί έμφαση σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση που βασίζεται περισσότερο στη δημιουργικότητα και την ανάπτυξη των επιχειρηματιών και των επιχειρήσεων της Κρήτης. Η Κρήτη πρέπει να είναι ακόμα πιο ελκυστικό μέρος για να ζει κάποιος. Αναψυχή και ψυχαγωγία πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω. Η μεταποίηση/συσκευασία των πολύτιμων τροφίμων θα μπορούσε να κάνει το κρητικό λάδι, το κρασί και τα άλλα προϊόντα μας με ένα διεθνές εμπορικό σήμα παγκόσμιας αναγνώρισης που θα μπορούσε να ξεπεράσει ακόμα και την φήμη π.χ. των Σκωτσέζικων ουισκιών.
Ως φίλια χώρα προς την Δύση και η τελευταία χώρα της Δύσης προς ανατολάς, με σταθερό πολιτικό σύστημα, τα επόμενα χρόνια είναι μια χρυσή ευκαιρία για την Ελλάδα να ανατάξει την γεωοικονομική της σημασία ως σταυροδρόμι τριών Ηπείρων. Ίσως έχει έρθει ο κατάλληλος χρόνος της ιστορίας να μεγαλουργήσει στηριζόμενη και πάλι στην θάλασσα όπως μεγαλούργησε στην Μινωική εποχή, την Μυκηναϊκή, την Κυκλαδική, την εποχή της αρχαίας Αθήνας, την Μακεδονική, την Βυζαντινή κλπ.
Σε ένα νέο κόσμο που έρχεται δεν «τρώει» το μεγάλο ψάρι το μικρό – αλλά το γρήγορο ψάρι «τρώει» το αργό ψάρι!!
Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης είχε πει ότι αν δεν μπορείς να ρυθμίσεις τον άνεμο ρύθμισε τα πανιά σου και φύγε προς τα εμπρός!!
Ο Γιώργος Σ. Ατσαλάκης, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
