[χρόνος ανάγνωσης 3 λεπτά και 44 δευτ.]
Του Αντώνη Κρητικού
Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο ελληνικό νησί και ένα από τα πιο ανεπτυγμένα τουριστικά και αγροτικά κέντρα της χώρας. Η ανάπτυξη της γεωργίας και του τουρισμού αυξάνει τη ζήτηση για υδάτινους πόρους, ενώ οι κλιματικές αλλαγές και οι γεωμορφολογικές συνθήκες της περιοχής δυσκολεύουν τη φυσική αναπλήρωση του νερού.
Στη συζήτηση για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της Κρήτης, έχω αναφερθεί συχνά στη τεχνητή βροχή (cloud seeding) ως μια σημαντική ενδεχόμενη άμεση λύση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Οι κλιματικές αλλαγές, η αυξημένη ζήτηση λόγω γεωργίας και τουρισμού, καθώς και η γεωμορφολογία του νησιού δημιουργούν την ανάγκη για μια συνδυαστική στρατηγική, η οποία θα αξιοποιεί διαφορετικές τεχνολογίες και μεθόδους για την εξασφάλιση βιώσιμης υδροδότησης.
Ένα Πολύεπίπεδο Σύστημα Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, το οποίο ενσωματώνει την τεχνητή βροχή όπου είναι χρήσιμη, αλλά παράλληλα αξιοποιεί και τις άλλες προηγμένες τεχνολογίες και στρατηγικές για τη διατήρηση και ορθολογική χρήση του νερού σε όλη την Κρήτη.
1. Κύριες Προκλήσεις στη Διαχείριση Νερού στην Κρήτη
Η Κρήτη αντιμετωπίζει τέσσερις βασικές προκλήσεις που καθιστούν απαραίτητη την εφαρμογή ενός πολυεπίπεδου συστήματος διαχείρισης των υδάτων:
1.1. Η Κλιματική Αλλαγή και οι Μειωμένες Βροχοπτώσεις
Τα τελευταία χρόνια, οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί σημαντικά, ιδιαίτερα στις ανατολικές και νότιες περιοχές του νησιού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των αποθεμάτων επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, δημιουργώντας προβλήματα υδροδότησης και άρδευσης. Η Ανδαλουσία (Ισπανία) για παράδειγμα είναι μια περιοχή με παρόμοιο κλίμα, έχει επενδύσει στη διαχείριση όμβριων υδάτων και στη χρήση τεχνητής βροχής για την υποστήριξη των αγροτικών εκτάσεων.
1.2. Η Υπερεκμετάλλευση των Υπόγειων Υδάτων και η Υφαλμύρωση
Λόγω της υπερβολικής άντλησης νερού από γεωτρήσεις, ιδιαίτερα σε περιοχές με έντονη αγροτική δραστηριότητα, πολλοί υδροφορείς έχουν υποστεί υφαλμύρωση, καθιστώντας το νερό μη κατάλληλο για κατανάλωση. Το Ισραήλ για παράδειγμα χρησιμοποιεί τεχνητό εμπλουτισμό υδροφορέων και ανακύκλωση νερού για να διατηρήσει τα αποθέματά του και να αποτρέψει την υφαλμύρωση.
1.3. Η Σπατάλη και οι Απώλειες Νερού στα Δίκτυα Ύδρευσης
Ένα μεγάλο ποσοστό νερού χάνεται λόγω παλιών και φθαρμένων υποδομών ύδρευσης και άρδευσης, καθώς και μη αποδοτικής διαχείρισης. Η Σιγκαπούρη για παράδειγμα έχει εφαρμόσει ευφυή δίκτυα ύδρευσης, τα οποία ανιχνεύουν και διορθώνουν διαρροές σε πραγματικό χρόνο.
1.4. Η Υψηλή Εποχική Κατανάλωση
Κατά τους θερινούς μήνες, οι ανάγκες νερού αυξάνονται κατακόρυφα λόγω τουρισμού, επιβαρύνοντας τις υδάτινες υποδομές του νησιού. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για παράδειγμα έχουν καθιερώσει υποχρεωτική χρήση αφαλάτωσης και ανακύκλωσης νερού στα ξενοδοχεία, μειώνοντας έτσι τη ζήτηση για φρέσκο νερό.
2. Χωρισμός της Κρήτης σε Υδατικές Ζώνες και Πολυεπίπεδη Διαχείριση. Η Εφαρμογή Διαφορετικών Στρατηγικών
Για την αποτελεσματική διαχείριση του νερού, μπορούν να εφαρμοστούν διαφορετικές στρατηγικές και τεχνολογίες, ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες, χωρισμένη η Κρήτη σε τέσσερις υδατικές ζώνες.Ο συγκεκριμένος στρατηγικός σχεδιασμός, δομείται με διαχωρισμό σε τέσσερις ζώνες, ώστε να αντικατοπτρίζει τις διαφορετικές κλιματικές συνθήκες, τις υδρολογικές προκλήσεις και τις ανάγκες νερού κάθε περιοχής της Κρήτης.
Η συγκεκριμένη ανάλυση βασίζεται στην ιδέα ότι η Κρήτη δεν είναι ένα ενιαίο περιβάλλον, αλλά διαθέτει διαφορετικές γεωγραφικές και κοινωνικοοικονομικές ζώνες, οι οποίες απαιτούν διαφορετικές στρατηγικές διαχείρισης υδάτινων πόρων με τη τεχνητή βροχή και άλλες στρατηγικές να συμπληρώνουν ένα ολοκληρωμένο μοντέλο διαχείρισης νερού.
Με τον συνδυασμό των παραπάνω στρατηγικών όπως η τεχνητή βροχή, φράγματα, συλλογή όμβριων υδάτων, έξυπνα δίκτυα ύδρευσης, αφαλάτωση, τεχντητός εμπλουτισμός υδροφορέων, έξυπνα δίκτυα ύδρευσης η Κρήτη μπορεί να διασφαλίσει την επάρκεια νερού για τις επόμενες δεκαετίες, διατηρώντας παράλληλα τη γεωργία και τον τουρισμό της βιώσιμα.
Ο Πίνακας Χωρισμού Υδατικών Ζωνών και Στρατηγικών Παρεμβάσεων
Η εφαρμογή του θα εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα την υδάτινη αυτάρκεια της Κρήτης και θα καταστήσει το νησί πρότυπο βιώσιμης διαχείρισης υδάτων στη Μεσόγειο, οι 4+1 άξονες που αντιμετωπίζει ολιστικά το ζήτημα της λειψυδρίας, διότι:
Άξονας 1
Ενσωμάτωση Πολλών Τεχνικών
Δεν βασίζεται σε μονοδιάστατες λύσεις, αλλά ενσωματώνει πολλαπλές τεχνικές, όπως:- Συλλογή και αποθήκευση όμβριων υδάτων (φράγματα, δεξαμενές, έξυπνα δίκτυα).
– Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση νερού (προηγμένα δίκτυα ανακύκλωσης για γεωργία και τουρισμό).
– Τεχνητός εμπλουτισμός υδροφορέων για την αποτροπή υφαλμύρωσης των υπόγειων υδάτων.
– Αφαλάτωση όπου είναι απαραίτητο, σε συνδυασμό με βιώσιμες τεχνικές για τη μείωση του ενεργειακού κόστους.
– Τεχνητή βροχή ως σημαντική λύση σε κρίσιμες περιόδους ξηρασίας.
Άξονας 2
Μείωση Εξάρτησης από Παραδοσιακές Πηγές Νερού
Μειώνει την Εξάρτηση από Παραδοσιακές Πηγές Νερού:
• Κρήτη βασίζεται σε υπόγεια και επιφανειακά ύδατα, τα οποία μειώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής και της υπερεκμετάλλευσης.Με την εφαρμογή πολλαπλών μεθόδων, μπορεί να μειώσει τη μακροπρόθεσμη εξάρτηση από γεωτρήσεις και εποχιακές βροχοπτώσεις.
Άξονας 3
Η Κρήτη Ανθεκτική στις Κλιματικές Αλλαγές
• Η άνοδος της θερμοκρασίας και η μείωση των βροχοπτώσεων επιβαρύνουν τις υδάτινες ανάγκες του νησιού.
Η εφαρμογή τεχνολογιών εξοικονόμησης και βελτιστοποίησης της χρήσης του νερού θα επιτρέψει στην Κρήτη να προσαρμοστεί σε ένα μελλοντικό σενάριο κλιματικής πίεσης.
Άξονας 4:
Υποστήριξη της Οικονομίας (Γεωργία – Τουρισμός – Τοπική Ανάπτυξη)
• Η γεωργία και ο τουρισμός καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες νερού.
Το πολυεπίπεδο σύστημα θα επιτρέψει τη βιώσιμη ανάπτυξη των δύο αυτών πυλώνων της οικονομίας, εξασφαλίζοντας επάρκεια νερού χωρίς σπατάλη και περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Άξονας 5
Πρότυπο Διαχείρισης για τη Μεσόγειο
Δημιουργεί ένα Πρότυπο Διαχείρισης για τη Μεσόγειο:• Η Κρήτη μπορεί να γίνει παράδειγμα για άλλες περιοχές με παρόμοια υδατικά προβλήματα, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Κύπρος.Η εφαρμογή ενός καινοτόμου και επιστημονικά τεκμηριωμένου μοντέλου θα μπορούσε να προσελκύσει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και διεθνή συνεργασία.
Συμπέρασμα
Το συγκεκριμένο Πολυεπίπεδο Σύστημα Διαχείρισης Υδάτων μπορεί να αποτελέσει ένα ολοκληρωμένο μοντέλο που συνδυάζει τη στρατηγική χρήση καινοτόμων πρακτικών με άλλες σύγχρονες τεχνολογίες.Η συγκεκριμένη ολιστική στρατηγική που δίνει έμφαση στη συνδυαστική προσέγγιση, συνδυάζει σύγχρονες και αποδεδειγμένα αποτελεσματικές τεχνολογίες, όπως η έξυπνη διαχείριση όμβριων υδάτων, η αφαλάτωση, η ανακύκλωση νερού και η τεχνητή βροχή, με βιώσιμες πρακτικές διατήρησης και εξοικονόμησης. Η εφαρμογή του συγκεκριμένου Πολυεπίπεδου Συστήματος Διαχείρισης Υδάτων μπορεί να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη υδατική επάρκεια της Κρήτης, μειώνοντας την εξάρτηση από εξωτερικούς παράγοντες και καθιστώντας το νησί πρότυπο βιώσιμης διαχείρισης υδάτων στη Μεσόγειο, με άμεσα οφέλη για το περιβάλλον, την τοπική οικονομία και την κοινωνία.
Ο Αντώνης Κρητικός είναι Κοινωνικός Επιστήμονας, Διδάκτορας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με ειδίκευση στη «Συνέργεια του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στον Τομέα του Τουρισμού». Είναι Σύμβουλος σε Ζητήματα Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής.
