του Δρ. Κυριάκου Γ. Κώτσογλου
Έχοντας λάβει ή δει, γνωρίζοντας σε κάθε περίπτωση, τα στοιχεία των αφίξεων του 2022 από τα (3) Αεροδρόμια της Κρήτης, μπορεί να μιλήσει με τη σιγουριά του γνωστού, του δεδομένου. Και αν ο ίδιος θέλει να μιλήσει για το 2023 θα το κάνει αντίστοιχα, με τη σιγουριά του αγνώστου. Τα δεδομένα του πίνακα που ακολουθεί μιλάνε από μόνα τους, δείχνουν μια θετική τάση για την Κρήτη που αν λέγαμε ότι δεν την βλέπουμε θα ήμασταν «τυφλοί», αλλά κι όποιος πει ότι γνωρίζει τι πρόκειται να γίνει το 2023, είναι καλύτερα να το πει με τη σιγουριά του αγνώστου!
Αν θα έπρεπε κανείς να το κατονομάσει με μια λέξη, μάλλον θα έπρεπε να πει «ένα ακόμα ρεκόρ». Μάλλον, ακριβέστερα, ένα ακόμα ρεκόρ για την Κρήτη. Κι αυτό γιατί ακόμα κι αν η Ευρώπη πλησίασε το 75% της κίνησης του 2019, η Ελλάδα μάλλον θα πλησιάσει το 95% των αντιστοίχων μεγεθών, την ίδια στιγμή που η Κρήτη καταγράφει μια αύξηση της τάξης του 5,4% σε επίπεδο αφίξεων. Κάνοντας μια απλή αναλογική πράξη σε σχέση και με τις άλλες εισόδους μας, τις θαλάσσιες, φαίνεται ξεκάθαρα ότι θα προσεγγίσουμε ή θα ξεπεράσουμε τα 6 εκατομμύρια επισκέπτες, αριθμός που θα είχε ως αποτέλεσμα η λέξη ρεκόρ να αντικατασταθεί από το «θρίαμβος» αν υπήρχε και η αντίστοιχη συνάφεια με τις έννοιες και της εισπραξιμότητας και φυσικά εκείνης, της κερδοφορίας.
Μια άλλη συνθήκη λοιπόν οι αφίξεις και μια άλλη συνθήκη εκείνη της εισπραξιμότητας αλλά και της αρχικής (αυτού που λέμε EBITDA) ή της τελικής (μετά φόρων και τόκων) κερδοφορίας που είναι ακόμα πιο σκληρή και αδυσώπητη. Για την εισπραξιμότητα δεν έχω να πω τίποτα κακό προς το παρόν, περιμένουμε την Τράπεζα της Ελλάδος να μας δώσει στοιχεία, εντούτοις μη σας κάνει εντύπωση αν ακούσετε, έστω και λίγο προεκλογικά, μια αύξηση 20% στην κατά κεφαλή δαπάνη, που θα φέρει την Κρήτη σε ένα ακόμα ρεκόρ, αυτό του φράγματος των 4.000.000.000 € και ένα ποσοστό συμμετοχής μεγαλύτερο από το 20% στο εθνικό τουριστικό εισόδημα, ο κόσμος ταξίδεψε «εκδικητικά» εφέτος και η Κρήτη και τα νησιά μας γενικότερα, σίγουρα μάζεψαν την μερίδα του Λέοντος.
Η κερδοφορία σίγουρα είναι η «μεγάλη χαμένη» μέσα στην χρονιά, αν και η «απόσταση» από την πραγματική μείωση του τελικού κέρδους μέχρι την παραδοσιακή γκρίνια είναι πολύ μικρή. Θέλει μέτρημα, είναι εξατομικευμένη και κανείς δεν μπορεί να πει «όχι γενικεύσεις» ή «μόνο γενικεύσεις». Μπερδεμένα τα λέω θαρρώ, ας πάμε να τα ξεμπερδέψουμε όσο γίνεται. Δεν είναι ψέμα η ρήση «όλα πάνω πήγαν»! Ναι, αλλά πήγε πάνω και ο τζίρος και έτσι οι ελαστικές «δαπάνες» μειώθηκαν. Μειώθηκαν; Δεν ξέρω αν μειώθηκαν γιατί η πλέον ελαστική ως προς τον τζίρο δαπάνη, η μισθοδοσία, μάλλον ανέβηκε Ναι, αλλά οι πρώτες ύλες, η ενέργεια, το καύσιμο, είναι ανελαστικές και όλες πήγαν πολύ πάνω. Στο τέλος της ημέρας, θα το πούμε ξανά, είναι τελείως άλλη συνθήκη για κάθε μικρή ή μεγάλη μονάδα η κερδοφορία και δεν είναι λίγες αυτές που ξεπέρασαν σε κέρδη προ φόρων και τόκων το 30%, το 40% ακόμα και το 50% του τζίρου τους. Εκεί που δεν μπορούν να γίνουν πολλά, είναι στο δανεισμό, όπου μια εταιρεία που είχε ένα δάνειο στο 4,0% με μηδενικό Euribor, τώρα, ακόμα και αν καταφέρει να ρίξει το επιτόκιό της στο μισό – λέμε τώρα – , με Euribor κοντά στο 2,4% θα πληρώνει ένα τελικό 4,4%, 10% περισσότερο. Απίστευτο, αληθινό, σημείο των καιρών που δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα παρά να περιμένουμε να ξεθυμάνει το φαινόμενο, που μάλλον θα γίνει αυτό όταν ξεθυμάνει ο Πούτιν, ο Ερντογάν, κι οι του κύκλου τους.
Σε καθαρά επίπεδο αγορών, βλέπουμε τις αυξήσεις των Γερμανών και Βρετανών που ακούνε στο σχήμα «μεγάλα νούμερα, μεγάλες αυξήσεις» και φαίνεται ότι είναι οι αγορές που πρέπει να «προσεχθούν» γιατί μπορούν να αποσβέσουν κάθε κραδασμό, τις αυξήσεις σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ελβετία, η Αυστρία, οι Κάτω Χώρες, που ακούνε στο σχήμα «μικρά νούμερα, μεγάλες αυξήσεις». Παράλληλα, είναι ορατή η περαιτέρω μείωση των Σκανδιναβικών Χωρών, στυλοβάτης πάλαι ποτέ αλλά ακόμα πολύ σημαντικό μέγεθος των Χανίων και η ακόμα μεγαλύτερη υποχώρηση του Ανατολικού Μπλοκ με την απουσία του Κιέβου και της Μόσχας, που αν ήταν «εκεί» θα μιλάγαμε για μια ακόμα πιο ευνοϊκή συνθήκη. Με τις απλές αυτές επισημάνσεις είναι ξεκάθαρη και η πολιτική τουριστικής προβολής που θα πρέπει να ακολουθήσει και ακολουθεί η Κρήτη για την σαιζόν που έρχεται, το 2023.
Αν το 2022 χαρακτηρίστηκε χρονιά «εκδικητικού τουρισμού», αν ο κόσμος θέλησε να ξοδέψει ένα μεγάλο μέρος από όσα δεν μπόρεσε να ξοδέψει το 2020 και 2021, το 2023 πως θα χαρακτηριστεί; Χρονιά «σκοπιμότητας»; Χρονιά «όπου φτάνει το καλάθι μου»; ή χρονιά «παίζω άμυνα και βλέπω τι θα γίνει του χρόνου»; Όλα είναι πιθανά, σε μια χρονιά που τα σύννεφα της ενεργειακής, της οικονομικής και εν τέλει της κοινωνικής κρίσης πλανώνται πάνω από την ανοχύρωτη – όπως φάνηκε – Ευρώπη, γεγονός που κάνει και το 2023 μια «νέα χρονιά» όπου η Κρήτη δεν θα ξεκινήσει από «λευκό χαρτί» αλλά που θα έχει να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις νέες προκλήσεις της.
Η περίπτωση της Πολωνίας, είναι χαρακτηριστική νομίζω. Μια από τις πλέον ανερχόμενες δυνάμεις μας, 4η φέτος στα Χανιά πάνω από Φιλανδία, Σουηδία, Νορβηγία, με μια συμμετοχή της τάξης του 9,0% και 5η στο Ηράκλειο με 4,7% υποχώρησε φέτος λόγω της προτίμησης προς την γείτονα Τουρκία, η υποτίμηση του νομίσματος της οποίας δημιούργησε και εκεί, ροές και αφίξεις ρεκόρ. Είναι ξεκάθαρο όμως ότι το «βαλάντιο» θα παίξει σημαντικό ρόλο στο που θα πάει ο επισκέπτης το 2023, πόσο θα μείνει, πόσο θα ξοδέψει και εν τέλει πόσο θα «μετρήσει» όλη αυτή η κρίση στην απόφασή του να ταξιδέψει. Την στιγμή που μιλάμε, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, πάνω από δύο μήνες πριν την ΙΤΒ και το Βερολίνο, το κόστος για το αεροπορικό μου εισιτήριο είναι 832 €! Λέτε η τιμή αυτή να μην επηρεάσει πραγματικά το μέσο Ευρωπαίο κατ’ αναλογία, στην απόφασή του να ταξιδέψει φέτος.
Είναι απόλυτα φυσιολογικό, οι σκληρές χειμωνιάτικές θερμοκρασίες και οι – παρά την κλιματική αλλαγή – υψηλοί λογαριασμοί να λειτουργήσουν εις βάρος του ονείρου να ταξιδέψω και προς το παρόν να υπάρξει ένα «μάγκωμα» στις κρατήσεις, που όμως θα απελευθερωθούν και πάλι όταν έρθει η ελπιδοφόρα άνοιξη και ας «καλπάζει» ο πληθωρισμός. Πως το λένε αυτό; Last minute… Δεν μας αρέσει, αλλά σίγουρα θα μας δοκιμάσει, θα το δούμε στο Βερολίνο, το Μάρτη, αλλά μέχρι τότε πρέπει να έχουμε, ως Περιφέρεια «οργώσει» τη Σκανδιναβία, τις Κάτω Χώρες, το Ισραήλ, τις ανατολικές χώρες που πρέπει να σκύψουμε πάνω τους και φυσικά, σταθερά Η.Β. και Γερμανία. Να κάνουμε τα ελαττώματα της προηγούμενης περιόδου πλεονεκτήματα, να κάνουμε τους άξονες υπεροχής μας ακόμα πιο δυνατούς και εν τέλει να προλάβουμε την αβεβαιότητα της σαιζόν του 2023, με προβολή.
Θα καταφέρει το «ρεύμα» της Ελλάδας και της Κρήτης να ξεπεράσει και να υπερκεράσει τα «σύννεφα» της πολλαπλής κρίσης της Ευρώπης, της ηγέτιδας του παγκόσμιου τουρισμού; Εκεί πρέπει να επικεντρωθούμε, αλλά πλέον το πρόβλημα δεν είναι τόσο απλό, είναι παγκόσμιο, είναι εδραιωμένο και δεν μπορεί να μπει «κάτω από το χαλί» του κάθε Ευρωπαίου. Εκείνο που μπορεί να γίνει είναι το χιλιοειπωμένο και χιλιοτραγουδισμένο, να τον κάνουμε «η εμπειρία να ξεπεράσει την προσδοκία» και η κάθε είδους στενότητα να καμφθεί από την αυτονόητη, ανθρώπινη ανάγκη να κάνει διακοπές σε έναν παράδεισο όπως η Κρήτη, να μην μπορέσει να αντισταθεί και φέτος.
Καλώς ή κακώς, το 2023 δεν θα είναι μια χρονιά όπου η Κρήτη θα έχει ολοκληρώσει τις μεγάλες υποδομές της, όπως το Αεροδρόμιο του Καστελίου ή τον ΒΟΑΚ. Δεν θα αποκτήσει τις Μαρίνες που θα την κάνουν ηγέτιδα και στον Θαλάσσιο Τουρισμό που τόσες δυνατότητες έχει… Θα είναι ακόμα μια χρονιά που θα πρέπει να παλέψει με τα κλασικά της όπλα, τη φύση, τον πολιτισμό, την ιστορία, τη γαστρονομία, άντε να βάλω και τον αθλητισμό. Πάνω από όλα θα παίξει όμως με το τεράστιο όνομα που έχει δημιουργήσει στον τουριστικό χάρτη και τις μικρές ιστορίες φιλοξενίας που γράφει κάθε μέρα και αυτές ούτε αμφισβητούνται, ούτε αντιγράφονται εύκολα, ελπίζοντας να αντιστρέψει κάθε κακή συγκυρία και να φτάσει σ’ ένα ακόμα ρεκόρ το 2023 κόντρα στους οιωνούς. Κρήτη Παντού!
Ο Κυριάκος Γ. Κώτσογλου, είναι Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης, MSc, PhD, Αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, της Περιφέρειας Κρήτης
