[χρόνος ανάγνωσης 4 λεπτά και 24 δευτ.]
Του Γιώργου Ατσαλάκη
Χώρες με αυτοκρατορικό παρελθόν και αυταρχικά καθεστώτα, όπως η Ρωσία, Ιράν, Κίνα και Τουρκία, διαταράσσουν την παγκόσμια ηρεμία από τις αρχές του παρόντα αιώνα. Εάν αναλυθούν με βάση τις αυτοκρατορικές επιδιώξεις τους, αναδεικνύεται πώς αυτές οι νέες δυνάμεις προσπαθούν να αναδιαμορφώσουν την παγκόσμια τάξη, βασιζόμενες στα στοιχεία των χαμένων αυτοκρατορικών τους κληρονομιών που επηρεάζουν τη σύγχρονη στάση τους απέναντι στη Δύση, καθώς θέλουν να ηγηθούν ξανά στον πρώην αυτοκρατορικό τους χώρο. Υιοθέτησαν δυτικά πρότυπα, κυρίως στην ανάπτυξη της οικονομίας, αποφεύγοντάς να υιοθετήσουν την δημοκρατική διακυβέρνηση, τους ανεξάρτητους θεσμούς, τις ατομικές ελευθερίες κλπ., που χαρακτηρίζουν το επίτευγμα του Δυτικού πολιτισμού. Οι λαοί τους ήδη υποφέρουν από τις στερήσεις που έχουν υποστεί για να χρηματοδοτούνται τα τεράστια εξοπλιστικά τους προγράμματα. Καθώς αυτή η αδυναμία θα υποσκάπτει τα θεμέλια της εξουσία τους, δεν θα διστάσουν να δημιουργήσουν χάος στις περιοχές τους μήπως και καταφέρουν να επιβιώσουν τα αυταρχικά τους καθεστώτα. Όλες αυτές οι χώρες έχουν μια κοινή πολιτική: να δείχνουν μέσω τις προπαγάνδας ότι είναι μεγάλες δυνάμεις, πολύ μεγαλύτερες από την πραγματικότητα.
Το Ιράν ήταν το πρώτο που είδε τα αυτοκρατορικά του όνειρα να διαλύονται καθώς αδρανοποιήθηκε μετά την εξουδετέρωση των πληρεξουσίων του από το Ισραήλ. Η άμυνά του είχε εξουδετερωθεί σε μεγάλο βαθμό μέχρι που σκέφτεται να μεταφέρει την πρωτεύουσα στο Makran στο κόλπο του Ομάν, για να είναι εκτός εμβέλειας της ισραηλινής αεροπορίας. Έχει τεράστιες ελλείψεις φυσικού αερίου για θέρμανση, πρέπει να επιδοτεί κατά πολύ τα καύσιμα για να αντέχουν οι κάτοικοι να αγοράζουν βενζίνη για τα αυτοκίνητα τους, και έχει ένα θυμωμένο λαό από την καταπίεση, την ανελευθερία και την κατασπατάληση των χρημάτων για υποστήριξη της Συρίας των Χούθι, της Χεζμπολάχ και της Χαμάς.
Η Ρωσία απέτυχε να αναβιώσει την αυτοκρατορία της, επί τρία χρόνια δεν κατάφερε να κατακτήσει την Ουκρανία, κόστισε στους Ρώσους τεράστιο αριθμό ανθρώπινων θυμάτων, εξασθένισε την θέση της στον παγκόσμιο χάρτη, έχασε τις βάσεις στη Συρία και δαπάνησε τεράστια ποσά χρημάτων. Αυτό έχει εξασθενήσει σημαντικά τη πολιτική του Πούτιν όπου αντιμετώπισε εσωτερική εξέγερση, βρίσκεται σε πολιτικά προβλήματα και τώρα είναι αναγκασμένος να διαπραγματευτεί. Όταν υπάρχει αδιέξοδο σε έναν πόλεμο, διαπραγματεύεσαι για το τέλος του, όταν μια πλευρά κατακτά την άλλη, δεν υπάρχει λόγος για διαπραγματεύσεις. Η διαπραγμάτευση θα περιλαμβάνει την απομάκρυνση της Ρωσίας από την Κίνα.
Οι Ευρωπαίοι, στο μεταξύ, δεν είναι μία ενιαία χώρα, αποτελείται από πολλές χώρες. Όταν κοιτάμε την Ευρώπη, βλέπουμε ότι έχει επιστρέψει στο πρότυπο του προ-1945, ως αποσπασματικές χώρες που ακολουθούν διαφορετικές πολιτικές και έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Έτσι, η ιδέα ότι οι Ευρωπαίοι θα εγγυηθούν την Ουκρανία – δηλαδή θα βρίσκονται στη γραμμή μάχης με τους Ρώσους αν αυτοί δεν τηρήσουν την συμφωνία – δεν έχει ρεαλιστική βάση για τους Ευρωπαίους, εκτός εάν προχωρήσουν σε περεταίρω αμυντική ένωση με κοινή εξωτερική πολιτική. Η ουδετερότητα της Ουκρανίας εγγυάται, αν οι ΗΠΑ πάρουν ό,τι θέλουν – όσο λίγο θέλουν, π.χ. τα ορυκτά – και οι Ρώσοι λάβουν εγγύηση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα εισέλθει στην Ουκρανία. Χρειάζεται όμως οι Ρώσοι να φοβούνται μια καλά εξοπλισμένη Ευρώπη όταν θα εξοπλιστεί μετά από χρόνια, ώστε να τηρήσουν τα συμφωνημένα.
Η Κίνα είναι ευάλωτη από την εξάρτηση της από τις εισαγωγές πρώτων υλών και από τις εξαγωγές, είναι ήδη πολύ ευάλωτη από την κατάρρευση των ακινήτων, τις υπερ-επενδύσεις και το δημογραφικό. Εάν χάσει την Ρωσία δεν έχει με ποιον να συμμαχήσει. Ήδη καταφεύγει στην Ιαπωνία επιθυμώντας συμφωνία με τον παλιό της εχθρό. Δεν τόλμησε να εισβάλει στην Ταϊβάν και τώρα που χάνει την Ρωσία τον άλλο αιώνιο εχθρό της θα το σκεφτεί πολύ καλά αν το τολμήσει. Έχοντας εξουδετερωθεί οι αυτοκρατορικές βλέψεις της Ρωσίας, του Ιράν και της Τουρκίας που ακολουθεί σύντομα, οι ΗΠΑ θα μπορούν να επικεντρωθούν στην ανάσχεση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών τις Κίνας στο διεθνές εμπόριο που δημιουργεί προβλήματα στις ελλειμματικές χώρες καθώς έχει καταφέρει να έχει εμπορικά πλεονάσματα ενός τρισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.
Είναι η σειρά της Τουρκίας να γνωρίσει την ήτα των αυτοκρατορικών της ονείρων. Η οικονομία της είναι η χειρότερη από τις παραπάνω αναθεωρητικές χώρες. Η υπερφιλοδοξία το Ερντογάν να γίνει σώνει και καλά Οθωμανός αυτοκράτορας έχει ήδη ξεσηκώσει τους βιομήχανους στο εσωτερικό της. Το επόμενο διάστημα θα εμφανιστούν οι εξελίξεις προς αυτήν την κατεύθυνση και ποιες χώρες θα την αντιμετωπίσουν.
Υπό αυτές τις συνθήκες οι ΗΠΑ διαβλέπουν ότι έχουν την ισχύ να αναδιατάξουν τον κόσμο, βάζοντας στο προσκήνιο ως νέα δύναμη την Σαουδική Αραβία (για αυτό οι διαπραγματεύσεις με την Ρωσία γίνονται στο Ριάντ) από όπου θα περάσει ο Ινδικός Δρόμος του μεταξιού, για να δημιουργήσει ειρήνη και ευημερία στην Μέση Ανατολή. Από εκεί θα διέρχονται τα εμπορεύματα της Ινδίας, η οποία με F35 κρατά αποστάσεις από τις παραπάνω αναθεωρητικές χώρες. Η ιδέα 3 ενεργειακοί κολοσσοί, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία να συζητούν στο Ριάντ για τη νέα τάξη πραγμάτων σίγουρα δεν αρέσει στην Κίνα και στην Τουρκία. Αλλά ανοίγει δρόμο στην Ινδία στον εν δυνάμει ανταγωνιστή της Κίνας.
Η Ινδία μέχρι τώρα χρησιμοποιεί τον διεθνή διάδρομο μεταφοράς από Βορρά προς Νότο που συνδέει την Βομβάη της Ινδίας με το Σαντ Πέτερσμπουργκ της Ρωσίας μέσω του Ιράν και παρακάμπτει τόσο τις δυτικές όσο και τις κινεζικές γεωπολιτικές σφαίρες επιρροής. Ο διάδρομος συνδέει σιδηροδρομικές γραμμές και λιμάνια για τη μεταφορά αγαθών. Ξεκινά από τη Σαντ Πέτερσμπουργκ και τη Μόσχα, κατευθύνεται προς το Βόλγκοκραντ και έπειτα στην παραθαλάσσια πόλη του Άστραχαν στα νότια. Από εκεί, ο διάδρομος διασπάται σε δύο: ο Δυτικός Κλάδος κινείται μέσω σιδηρόδρομου, διασχίζοντας το Μπακού και συνεχίζοντας προς το Ιράν, ενώ ο Ανατολικός κλάδος αποτελεί μια θαλάσσια σύνδεση από τη Ρωσία προς το Ιράν, διασχίζοντας τη Κασπία. Οι παράλληλες διαδρομές ενώνονται στο Bnadar Anzali και προχωρούν προς τα νότια μέχρι να διαχωριστούν ξανά κοντά στο Isfahan. Και οι δύο σιδηροδρομικές γραμμές, στη συνέχεια, κατευθύνονται προς το Anchor κοντά στις παραθαλάσσιες πόλεις Bandar Abas και Chabahar. Από εκεί, οι διαδρομές διασχίζουν τη Αραβική Θάλασσα και καταλήγουν στη Βομβάη.
Για τη Ρωσία και το Ιράν, η εμπλοκή ουδέτερων κρατών παρείχε την απαραίτητη διαφοροποίηση του εμπορίου, μακριά από την οικονομική ηγεμονία της Κίνας και του δυτικού μπλοκ, όπου λόγω των κυρώσεων προσέγγισαν ουδέτερες χώρες όπως η Ινδία.
Τον Σεπτέμβριο του 2023, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασαν τον οικονομικό διάδρομο Ινδία – Μέση Ανατολή – Ευρώπη (IMEC), ο οποίος θα συνδέσει την Ινδία με την Ευρώπη διαμέσου της Μέσης Ανατολής. Αυτός ο διάδρομος αποτελείται από ένα πολυτροπικό δίκτυο σιδηροδρομικών και λιμενικών συνδέσεων και θα μεταφέρει φορτία μέσω των ΗΑΕ, της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας και του Ισραήλ, πριν φτάσει στα λιμάνια της νότιας Ευρώπης. Ωστόσο, η σύγκρουση στη Γάζα είχε ουσιαστικά ακυρώσει τον οικονομικό διάδρομο Ινδία – Μέση Ανατολή, καθώς προσπαθεί να ενσωματώσει τόσο το Ισραήλ όσο και τη Σαουδική Αραβία στην ίδια διαδρομή. Τώρα οι ΗΠΑ προσφέρουν, στην Ινδία και άλλη επιλογή, και ο διεθνής διάδρομος μεταφοράς από Βορρά προς Νότο από το λιμάνι του Chabahar του Ιράν θα χάσει την σημασία του. Το ερώτημα είναι εάν ο Ινδικός δρόμος του μεταξιού, θα περάσει από τα ελληνικά λιμάνια; Και το άλλο ερώτημα είναι τα τραίνα για τα οποία τόση πολύ συζήτηση γίνεται σήμερα στην χώρα μας, έχουν πρόσβαση στα ελληνικά λιμάνια για να μπορούν να αναφορτωθούν τα εμπορεύματα για περαιτέρω διανομή στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη;
Ο Γιώργος Ατσαλάκης, είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης δεδομένων και Πρόβλεψης.
