του Γιώργου Σ. Ατσαλάκη*
Η μείωση της φτώχιας, της οικονομικής ανισότητας και της ανεργίας σε μια περιφέρεια, απαιτεί μακροχρόνια σχέδια ανάπτυξης συγκεκριμένων
παραγόντων που αναπτύσσουν τις υπάρχουσες επιχειρήσεις,
δημιουργούν νέες, και προσελκύουν επιτυχημένες επιχειρήσεις
να εγκατασταθούν στον τόπο τους.
Μερικοί από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που οδηγούν στην κατεύθυνση αυτή και κατ’ επέκταση στην οικονομική ανάπτυξης μιας περιφέρειας είναι:
1) Ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας
Η μεταφορά τεχνολογίας παραμένει ο κύριος παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης. Μια οικονομία πρέπει να προσελκύσει νέες επιχειρήσεις, να ενισχύσει τις υπάρχουσες και να δημιουργήσει νεοσύστατες επιχειρήσεις που οδηγούν στην οικονομική ανάπτυξη. Η ανάπτυξη επιχειρήσεων νέων τεχνολογιών περιλαμβάνει πολλούς παράγοντες πάνω και πέρα από τον κίνδυνο των κεφαλαίων, όπως η υποδομή για έρευνα και ανάπτυξη, η ενθάρρυνση της καινοτομίας, η ανάδειξη ειδικών επιχειρηματικών ευκαιριών ανά περιοχή και η πρόσβαση σε μεγάλες αγορές. Οι περιφέρειες πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η τεχνολογία είναι ένας σημαντικός μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης και θα πρέπει να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες σε πολλούς τομείς, όπως η εκπαίδευση, η ποιότητα ζωής κλπ., για την δημιουργία νέων τεχνολογικών επιχειρήσεων. Από αυτή την άποψη, είναι επιτακτική ανάγκη για την ομάδα σχεδιασμού της ανάπτυξης μιας περιφέρειας, να σχεδιάσει εξετάζοντας διαφορετικές οπτικές γωνίες της περιοχής, όπως:
α) Καθορισμός του είδους και του αριθμού των επιχειρήσεων που θα αναπτυχθούν στην περιοχή. Ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να καθοριστεί εξετάζοντας συμπληρωματικές δραστηριότητες που δημιουργούν ένα υποστηρικτικό σύμπλεγμα των τεχνολογιών που θα αναπτυχθούν, ή με την υποστήριξη της ομάδων ειδικών επιστημόνων με σχετικές γνώσεις.
β) Καθορισμός του αριθμού των υφιστάμενων επιχειρήσεων και των αναγκών τους σε νέες τεχνολογίες. Πρόκειται για επιχειρήσεις που αναζητούν ευκαιρίες για την ενίσχυση ή την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και των δυνατοτήτων τους σε αυτόν τον τομέα.
γ) Καθορισμός του αριθμού των επιχειρήσεων που μπορούν να προσελκυσθούν στην περιοχή και να δραστηριοποιηθούν σε συμβατικές ή σε νέες τεχνολογίες. Η προσέλκυση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ποιότητα ζωής, τα φορολογικά κίνητρα, υποστήριξη των επιχειρήσεων, το εργατικό δυναμικό, τους οικονομικούς πόρους και την εκπαίδευση, μεταξύ άλλων.
2) Οργανισμοί υποστήριξης
Ένας από τους σημαντικούς καθοριστικούς παράγοντες ανάπτυξης και προσέλκυσης επιχειρήσεων σε μια περιοχή, είναι το επίπεδο υποστήριξής των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όπως γραφεία προσέλκυσης επιχειρήσεων, γραφεία ανάπτυξης καινοτομιών, γραφεία χρηματοδότησης επιχειρήσεων, κλπ. Τα υποστηρικτικά περιβάλλοντα παράγουν περισσότερες επιχειρηματικές δράσεις. Η ύπαρξη Πανεπιστημίων επηρεάζουν τα ποσοστά των νεοφυών επιχειρήσεων. Κατάλληλες πολιτικές που ευνοούν την συνεργασία των πανεπιστημίων με τις τεχνολογικές επιχειρήσεις είναι απαραίτητες. Οι επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας σε περιοχές με υποστηρικτικές ομάδες παρά σε τοποθεσίες που δεν υποστηρίζουν τις δραστηριότητες τους. Η ομάδα σχεδιασμού της ανάπτυξης μιας περιοχής, θα πρέπει να καταστρώσει ένα κατάλογο υποστηρικτικών επιχειρήσεων και δράσεων όπου θα αναδεικνύονται οι υποστηρικτικές δράσεις που η περιφέρεια προσφέρει κατά την εκκίνηση, την ανάπτυξη ή την μετεγκατάσταση των επιχειρήσεων.
3) Φορολογική δομή και κυβερνητικά κίνητρα Οι κυβερνητικές πολιτικές και η φορολογική πολιτική επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα. Για την δημιουργία νέων επιχειρήσεων, τρεις τομείς θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη: Οι υπάρχοντες φορολογικοί συντελεστές, η δυνατότητα φορολογικών κινήτρων σε επιχειρήσεις, και η τυχόν εκκρεμούσα νομοθεσία από το κράτος για νέους φόρους. Τα κίνητρα θα μπορούσαν να αφορούν το εργατικό δυναμικό ή νέες τεχνολογίες και διάφορα άλλα είδη κινήτρων.
4) Υποδομή
Η ύπαρξη των κατάλληλων υποδομών και τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλουν στην δημιουργία νεοσύστατων επιχειρήσεων. Ικανές υποδομές που υποστηρίζουν τις μεταφορές, τις τηλεπικοινωνίες, δίκτυα ηλεκτρισμού και ύδρευσης, σιδηροδρομικά δίκτυα, συνδέσεις με λιμάνια για την μεταφορά των πρώτων υλών και των προϊόντων επηρεάζουν καθοριστικά την τελική τιμή του προϊόντος και κατ’ επέκταση τον τόπο εγκατάστασης μιας επιχείρησης.
5) Κεφάλαιο
Η επιτυχία πολλών περιοχών στην προσέλκυση επιχειρήσεων εκτός από τους παραπάνω παράγοντες απαιτεί, και αφθονία επιχειρηματικών κεφαλαίων. Η διαθεσιμότητα επιχειρηματικών κεφαλαίων σε συνδυασμό με κεφαλαιακές ενισχύσεις, στηρίζει τις περιφέρειες στις προσπάθειές τους για οικονομική ανάπτυξη. Οι απαιτήσεις και οι δείκτες απόδοσης και κινδύνου είναι υψηλότερες όταν κάποιος πρέπει να αναζητήσει κεφάλαια εκτός της περιοχής.
6) Εκπαίδευση
Η ανάπτυξη εργατικού δυναμικού υψηλών δεξιοτήτων μπορεί να υποστηρίξει σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη μιας περιφέρειας. Η ύπαρξη ικανού αριθμού αποφοίτων πανεπιστημίων και η στήριξη της τεχνολογικής εκπαίδευσης αυξάνουν την πιθανότητα προσέλκυσης επιχειρήσεων για τους κάτωθι λόγους:
α) Όσο πιο μορφωμένο είναι το εργατικό δυναμικό τόσο πιο αποτελεσματικά θα μπορεί να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις για εργασία υψηλής τεχνολογίας και την διαχείριση σύγχρονων συστημάτων για την εκτέλεση των καθηκόντων του.
β) Η ύπαρξη υψηλής εξειδίκευσης εργατικού δυναμικού βοηθάει στην προσέλκυση εταιριών υψηλής τεχνολογίας καθόσον δεν θα χρειαστεί να μετακινηθεί προσωπικό από άλλες περιοχές το οποίο θα έχει αυξημένο κόστος εγκατάστασης.
γ) Η ύπαρξη μηχανικών και διοικητικών στελεχών πανεπιστημιακής εκπαίδευσης είναι απαραίτητη για την εκτέλεση και διαχείριση των επενδυτικών έργων.
δ) Εξίσου σημαντική είναι η ύπαρξη πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων τα οποία παράγουν καινοτομίες, τις οποίες στη συνέχεια τις μεταφέρουν στην πραγματική οικονομία.
7) Ποιότητα ζωής και κοινωνικά δίκτυα
Η ανάπτυξη κοινωνικών δικτύων και πρωτοβουλιών που ενθαρρύνουν την οικονομική ανάπτυξη στις περιφέρειες είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Η προθυμία της τοπικής κοινωνίας να στηρίξει νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες είναι ουσιαστικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη. Επίσης η ποιότητα ζωής αποτελεί σημαντικό παράγοντα προσέλκυσης επιχειρήσεων και εργατικού δυναμικού.
Κάθε ένας από τους παραπάνω παράγοντες επηρεάζει την διατήρηση ή την προσέλκυση επιχειρήσεων σε μια περιφέρεια. Οι περιφέρειες θα πρέπει να εξετάσουν και να σχεδιάσουν στρατηγικές που αναπτύσσουν αυτούς τους παράγοντες. Όσο περισσότερο αναπτύξουν και ενισχύσουν αυτούς τους παράγοντες τόσο περισσότερες επιχειρήσεις θα μπορέσουν να προσελκύσουν στην περιφέρεια τους. Αυτό που μένει είναι να δούμε οι διοικήσεις των περιφερειών, οι δήμαρχοι των δήμων, να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να προσελκύσουν μια επιχείρηση στην περιφέρεια τους. Τότε θα υπάρχει πραγματική ελπίδα ανάπτυξης.
*Ο Γιώργος Σ. Ατσαλάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
