Νεκτάριος Ταβερναράκης
Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Πρόεδρος, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ)
Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) είναι το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο της Ελλάδας. Διαθέτει 10 Ερευνητικά Ινστιτούτα, περισσότερα από 1.600 μέλη, υπερσύγχρονες υποδομές, προσωπικό υψηλών δεξιοτήτων και εξειδίκευσης και πολυάριθμες διεθνείς διακρίσεις, μεταξύ των οποίων 43 εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας – ERC (τα περισσότερα στην Ελλάδα) και 180 Βραβεία Αριστείας Marie-Curie. Το ΙΤΕ έχει καταγράψει σημαντικές, ιδιαίτερα ανταγωνιστικές, ερευνητικές, παραγωγικές και χρηματοδοτικές επιτυχίες, ενώ κατατάσσεται 1ο μεταξύ των Ερευνητικών Κέντρων της Ελλάδας, σε ό,τι αφορά την ερευνητική παραγωγή, την επιστημονική αριστεία αλλά και τη διεκδίκηση ανταγωνιστικών χρηματοδοτήσεων. Τα Ερευνητικά Ινστιτούτα του, με παρουσία σε Ηράκλειο, Ρέθυμνο, Χανιά, Πάτρα, Ιωάννινα και Αθήνα, δραστηριοποιούνται σε τομείς μεγάλου επιστημονικού, κοινωνικού και οικονομικού ενδιαφέροντος: Επιστήμη Λέιζερ και Φωτονική, Μικρο/Νανο-ηλεκτρονική, Προηγμένα Υλικά, Μοριακή Βιολογία και Γενετική, Γονιδιωματική, Βιοτεχνολογία, Ιατρική Ακριβείας, Βιολογία Συστημάτων, Πληροφορική, Βιοπληροφορική, Ρομποτική, Τηλεπικοινωνίες, Εφαρμοσμένα και Υπολογιστικά Μαθηματικά, Χημική Μηχανική, Κοινωνικές Επιστήμες, Ενέργεια, Περιβάλλον, Αστροφυσική και Αστρονομία. Επίσης το Ίδρυμα διαθέτει Ειδικές Δομές που συμπληρώνουν και υποστηρίζουν τις ερευνητικές του δραστηριότητες. Αυτές είναι: οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ένας εκδοτικός οίκος υψηλής ποιότητας, το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης, μια θερμοκοιτίδα επιχειρηματικής δραστηριότητας και νεοφυών εταιρειών, καθώς και το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ, που παρέχει υπηρεσίες διαμεσολάβησης και μεταφοράς τεχνολογίας, υποστηρίζοντας τη διασύνδεση της έρευνας και της επιχειρηματικότητας. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε μόλις τέσσερις δεκαετίες, από την ίδρυσή του, οι άνθρωποι του Ιδρύματος έχουν καταφέρει να κάνουν γνωστή τη Χώρα μας στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και να το αναδείξουν ως το κορυφαίο ερευνητικό ίδρυμα στην Ελλάδα και ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη.
Το ΙΤΕ έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ευνοεί την έρευνα και την καινοτομία. Η στρατηγική μας για την επίτευξη του στόχου αυτού περιλαμβάνει 3 κύριους πυλώνες. Ο πρώτος αφορά στη στοχευμένη επιστημονική έρευνα σε επιλεγμένους τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας για την Ελλάδα. Ο δεύτερος σχετίζεται με την εκπαίδευση και την προετοιμασία της επόμενης γενιάς των επιστημόνων σε στενή συνεργασία με Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της Χώρας. Ο τρίτος, με την αξιοποίηση του προϊόντος της έρευνας μέσα από την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομικής ανάπτυξης του Τόπου. Ειδικά για ένα Ερευνητικό Κέντρο στην περιφέρεια της Ευρώπης, η διασφάλιση του περιβάλλοντος αυτού είναι θέμα επιβίωσης.
Πάγια προτεραιότητα του Ιδρύματος αποτελεί η αξιοποίηση της έρευνας προς όφελος της Κοινωνίας, μέσω της ανάπτυξης καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων. Η έμφαση που δίνει το Ίδρυμα στον τομέα αυτό, έχει ήδη οδηγήσει σε σημαντικές επιτυχίες που αφορούν στην παροχή καινοτόμων υπηρεσιών και εξειδικευμένων προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Ειδικά σε ό,τι αφορά τη νεανική επιχειρηματικότητα και τη διευκόλυνση νέων ερευνητών στην αξιοποίηση των ερευνητικών τους προσπαθειών, το ΙΤΕ, μέσω του Επιστημονικού και Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης (STEP-C) αλλά και του Δικτύου ΠΡΑΞΗ, παρέχει μια σειρά από εργαλεία με στόχο την απλοποίηση των σχετικών διαδικασιών αλλά και την ουσιαστική ενίσχυση των ερευνητών. Φιλοξενώντας στο Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο καινοτόμες εταιρείες και τεχνοβλαστούς δημιουργεί ευκαιρίες αλληλεπίδρασης και ώσμωσης μεταξύ των ερευνητικών εργαστηρίων και του επιχειρηματικού κόσμου.
Η ενδυνάμωση της τεχνολογικής καινοτομίας αποτελεί, πλέον, μια από τις πιο σημαντικές προτεραιότητες της αναπτυξιακής πολιτικής των χωρών της Ευρώπης. Διευκολύνοντας αυτή την επιδίωξη, το ΙΤΕ έχει δημιουργήσει μηχανισμούς για να επιτευχθεί η στήριξη της τεχνολογικής καινοτομίας στην πράξη.
Ως Ίδρυμα συνεχίζουμε να στηρίζουμε το επιχειρηματικό οικοσύστημα των περιφερειών στις οποίες το ΙΤΕ έχει παρουσία, κάτι που αποδεικνύεται έμπρακτα, καθώς η Κρήτη, όπου βρίσκεται η έδρα του Ιδρύματος, ανήκει στην ομάδα των ισχυρών της καινοτομίας στην Ευρώπη «strong innovators» και στους περιφερειακούς «θύλακες αριστείας». Η πρωτοποριακή έρευνα και η τεχνογνωσία που παράγονται στο ΙΤΕ, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία περισσότερων από 45 εταιρειών τεχνοβλαστών (spin-offs) που αναπτύσσουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Παράλληλα, το Ίδρυμα έχει στο ενεργητικό του περισσότερα από 100 ενεργά διπλώματα ευρεσιτεχνίας.
Διαχρονικά, το ΙΤΕ προσανατολίζεται δυναμικά στην ενίσχυση των διαύλων συνεργασίας μεταξύ της έρευνας και της βιομηχανίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, έχει συνάψει στρατηγικές συνεργασίες με ακαδημαϊκούς, ερευνητικούς, επιχειρηματικούς και επενδυτικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι συνεργασίες αυτές καλλιεργούν την υλοποίηση κοινών δράσεων και παρέχουν άφθονες ευκαιρίες για επιστημονική αλληλεπίδραση και καρποφόρες πρωτοβουλίες. Μέσω των συνεργειών αυτών, φιλοδοξούμε να κινητοποιήσουμε τους κατάλληλους μηχανισμούς και εμπλεκόμενους (stakeholders), ώστε να ενισχυθεί η δυναμικότητα της παρουσίας των ελληνικών επιχειρήσεων σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, να ενδυναμωθεί η καινοτόμος επιχειρηματικότητα και να ανασχεθεί η διαρροή επιστημονικά εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού από την Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ισχυρότερες οικονομίες παγκοσμίως διαχρονικά επενδύουν σημαντικά στην έρευνα και την καινοτομία. Η ενίσχυση της έρευνας και της επιχειρηματικότητας αποτελεί άλλωστε βασική προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη μιας Χώρας.
Με στόχο την ενδυνάμωση του συνόλου των δραστηριοτήτων του, το ΙΤΕ προχωράει στη δημιουργία ενός Κέντρου Καινοτομίας και Προχωρημένης Εκπαίδευσης (Innovation and Advanced Training Centre), διεθνούς βεληνεκούς, που θα αποτελεί πυρήνα Επιστημονικής Δραστηριότητας και Εκπαίδευσης. Η νέα αυτή πρωτοβουλία που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Ανάπτυξης και της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας, λαμβάνει χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, και υπερβαίνει τα 56 εκατομμύρια ευρώ. Είναι δε η μεγαλύτερη χρηματοδότηση που έχει προσελκύσει το Ίδρυμα στην ιστορία του και θα οδηγήσει σε σημαντική ενίσχυση του κτιριακού του αποθέματος. Είμαστε ενθουσιασμένοι, καθώς το πρωτοποριακό αυτό εγχείρημα θα ενισχύσει τα Ινστιτούτα και τις Δομές του Ιδρύματος, σε όλες τις Περιφέρειες, στις οποίες το ΙΤΕ έχει παρουσία. Συγκεκριμένα, το ΙΤΕ χρηματοδοτείται με περισσότερα από 25,6 εκατομμύρια ευρώ για τη δημιουργία ενός Κόμβου Καινοτομίας και Προχωρημένης Εκπαίδευσης στο Ηράκλειο της Κρήτης, 11,4 εκατομμύρια ευρώ για τη δημιουργία ενός Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας Αειφόρου Ενεργειακής Μετάβασης στα Χανιά, 4,1 εκατομμύρια ευρώ για μια Καινοτόμο Εγκατάσταση Πράσινης Ενεργειακής Μετάβασης στην Πάτρα, 12,8 εκατομμύρια ευρώ για μια Υποδομή Έρευνας και Καινοτομίας στα Ιωάννινα, και 2,2 εκατομμύρια ευρώ για μια Υποδομή στο Αστεροσκοπείο του Σκίνακα, και για τη δημιουργία Εργαστηρίου Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Ρέθυμνο. Σε συνδυασμό με πρόσφατη χρηματοδότηση από την Περιφέρεια Κρήτης, που υπερβαίνει το 1,8 εκατομμύρια ευρώ, για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων του Ιδρύματος και τη δημιουργία δυο φωτοβολταϊκών πάρκων, διασφαλίζεται η ουσιαστική και δυναμική αναπτυξιακή πορεία του Ιδρύματος προς το μέλλον.
Το ΙΤΕ προωθεί τον συνεδριακό και ερευνητικό τουρισμό, διασφαλίζοντας περισσότερες από 35.000 διανυκτερεύσεις ανά έτος, ενώ ενισχύει την αγορά της Κρήτης συνεισφέροντας στην τοπική αγορά περισσότερα από 4,5 εκ.€ ανά έτος. Το Ίδρυμα αναπτύσσει και συμμετέχει σε μια σειρά από δράσεις που συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλών δεξιοτήτων άμεσα (>900), ή έμμεσα μέσω των δραστηριοτήτων του (>1.700). Παράλληλα, στέκεται αρωγός στον στρατηγικό σχεδιασμό και την εφαρμογή της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3), στο πρόγραμμα πολιτικής προστασίας, την ανάπτυξη ψηφιακών χαρτών, και σε πολλές άλλες δράσεις. Μέσω της ανάπτυξης πληροφοριακών υποδομών υγείας σε νοσοκομεία και υγειονομικές μονάδες της Κρήτης και άλλων περιοχών της Ελλάδας, καθώς και των Κόμβων Ιατρικής Ακριβείας που λειτουργούν στο Ίδρυμα, ενισχύει σημαντικά την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού. Το Ίδρυμα προωθεί επίσης εκπαιδευτικές δράσεις καθώς, στο πλαίσιο του επαγγελματικού προσανατολισμού, υποδέχεται στις εγκαταστάσεις του περισσότερους από 2.000 μαθητές ετησίως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Βραδιά Ερευνητή, ένας πανευρωπαϊκός θεσμός που διεξάγεται ταυτόχρονα σε όλη την Ευρώπη και προσφέρει την ευκαιρία στην κοινωνία να επισκεφθεί το ΙΤΕ, να μιλήσει με επιστήμονες και να παρακολουθήσει δρώμενα που αφορούν ερευνητικές δραστηριότητες και επιτεύγματα του Ιδρύματος.
Με γνώμονα την αξιοποίηση των μοναδικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει η Κρήτη, μεταξύ των στόχων του Ιδρύματος συγκαταλέγεται η δημιουργία ενός Πολυθεματικού Πάρκου Υποδοχής και Φιλοξενίας Ψηφιακών Νομάδων (Digital Nomads), στο Ηράκλειο. Το νέο αυτό εγχείρημα φιλοδοξεί να προσφέρει υποδομές υποστήριξης κοινωνικής δραστηριότητας, και υποδομές φιλοξενίας και υποστήριξης επαγγελματικής δραστηριότητας. Παράλληλα, θα ενισχύσει την αλληλεπίδραση και θα δώσει πρόσβαση σε ερευνητικές υποδομές των Ιδρυμάτων της Κρήτης, θα δημιουργήσει ευκαιρίες συνεργασίας και ζύμωσης ιδεών με ερευνητές διεθνούς εμβέλειας, και θα παρέχει πρόσβαση στον πυρήνα του ραγδαίως αναπτυσσόμενου οικοσυστήματος επιχειρηματικότητας και καινοτομίας της Κρήτης. Η στρατηγική αυτή πρωτοβουλία θα έχει ευρύ και ωφέλιμο οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο για την Κρήτη, και για όλη την Ελλάδα. Μεταξύ άλλων, φιλοδοξεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός τρίτου πόλου οικονομικής δραστηριότητας διεθνούς εμβέλειας, στη δημιουργία περισσότερων από 1.500 νέων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, και στη δημιουργία 50 νέων εταιρειών έντασης γνώσης. Το Πάρκο Υποδοχής Ψηφιακών Νομάδων πρόκειται να αποτελέσει πόλο έλξης προσωπικού υψηλών δεξιοτήτων και να συνδράμει στην εξωστρέφεια και την ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού και της παραδοσιακής επιχειρηματικότητας. Παράλληλα, θα λειτουργήσει ως καταλύτης για την προσέλκυση πρόσθετων Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Η στρατηγική γεωγραφική θέση του νησιού, οι ισχυρές και ποιοτικές υποδομές φιλοξενίας, η ανεκτίμητη πολιτισμική κληρονομιά, το σπάνιο οικοσύστημα επιστημονικής έρευνας και ανάπτυξης καινοτομίας, και η παρουσία στην Κρήτη του μοναδικού για τα ελληνικά και σπάνιου για τα διεθνή δεδομένα διεπιστημονικού οικοσυστήματος που έχει δημιουργήσει το ΙΤΕ, παρέχουν τα εχέγγυα ώστε η προσπάθεια αυτή να ευοδωθεί. Η σύνδεση του τουρισμού, της επιχειρηματικότητας, της εκπαίδευσης, της επιστήμης και της έρευνας, θα ευνοήσει την έλευση επισκεπτών στο νησί καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αναδεικνύοντας την Κρήτη σε δημοφιλή προορισμό για ψηφιακούς νομάδες.
Η αναπτυξιακή στρατηγική του ITE βασίζεται στις αρχές της αριστείας, της αξιοκρατίας, της προστιθέμενης αξίας και της διαφοροποίησης. O αναπτυξιακός σχεδιασμός του Ιδρύματος είναι μακροπρόθεσμος, πολυεπίπεδος, και έχει ως γνώμονα το μόνο ασφαλές κριτήριο για τη διαμόρφωση διοικητικής πολιτικής, που δεν μπορεί να είναι άλλο από αυτό της υψηλής ποιότητας και της επιστημονικής αριστείας. Ουσιαστικά, το όραμά μας είναι να ενισχύσουμε το – μοναδικό για τα ελληνικά και σπάνιο για τα διεθνή δεδομένα – διεπιστημονικό περιβάλλον που έχει ήδη δημιουργήσει το Ίδρυμα, το οποίο ευνοεί τη μάθηση, την έρευνα και την καινοτομία ως πυλώνες βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας, που αποτελούν το γόνιμο έδαφος που θα στηρίξει την επόμενη γενιά των επιστημόνων και την περιφερειακή και εθνική ανάπτυξη και πρόοδο.
Ο Νεκτάριος Ταβερναράκης είναι Τακτικός Καθηγητής Μοριακής Βιολογίας Συστημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Κρήτης. Είναι επίσης Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του ΙΤΕ, όπου ηγείται του Εργαστηρίου Νευρογενετικής και Γήρανσης. Είναι ο Ιδρυτής και πρώτος Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη ΒιοΠληροφορική του Πανεπιστήμιου Κρήτης. Έχει διατελέσει Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology – EIT), Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβούλιου του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου Έρευνας (ERC), και Διευθυντής του ΙΜΒΒ.
Είναι Μέλος του Αμερικανικού Οργανισμού για την Προώθηση της Επιστήμης (AAAS), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Γερμανίας (Leopoldina), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (EASA), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (Academia Europaea), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (EurASc) και της Ακαδημίας Αθηνών. Σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, είναι διδάκτορας του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και εκπόνησε μεταδιδακτορικές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη μελέτη των μοριακών μηχανισμών που διέπουν τη λειτουργία και την παθοφυσιολογία του νευρικού συστήματος. Με τις επιστημονικές του μελέτες, έχει συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση των μηχανισμών νευροεκφυλισμού, της μνήμης και μάθησης, καθώς και της γήρανσης. Έχει επίσης συνεισφέρει στην ανάπτυξη καινοτόμων πειραματικών εργαλείων και μεθόδων για τη μελέτη του νευρικού συστήματος και της βιολογίας του κυττάρου. Έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες επιστημονικά συγγράμματα σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά και βιβλία, καθώς και πολλά εκλαϊκευτικά επιστημονικά άρθρα σε ελληνικά και διεθνή έντυπα. Η ερευνητική του δραστηριότητα έχει αναγνωριστεί διεθνώς και υποστηρίζεται με εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, από διεθνείς οργανισμούς και από την Ελληνική Κυβέρνηση. Για το σύνολο της επιστημονικής του συνεισφοράς, έχει βραβευτεί με σημαντικές διεθνείς κι εθνικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων δυο επιχορηγήσεις για Καταξιωμένους Ερευνητές (Advanced Investigator Grant), και χρηματοδότηση από το ειδικό πρόγραμμα για την Προώθηση της Καινοτομίας (Proof of Concept Grant) του ERC. Είναι δε από τους πρώτους στην Ευρώπη, και ο πρώτος στην Ελλάδα, που έχει πετύχει τρεις επιχορηγήσεις από τα εξαιρετικά ανταγωνιστικά αυτά πρόγραμμα του ERC. Έχει επίσης τιμηθεί με το Βραβείο Νέου Ερευνητή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), το Βραβείο Έρευνας Friedrich Wilhelm Bessel του Ιδρύματος Alexander von Humboldt της Γερμανίας, και το Βραβείο Helmholtz International Fellow Award. Έχει επίσης τιμηθεί με το Ακαδημαϊκό Βραβείο Ιατρικής και Βιολογίας, και το Αριστείο για τις Ιατροβιολογικές Επιστήμες, του Ιδρύματος Μποδοσάκη, τα οποία αποτελούν δυο από τα υψηλότερου κύρους βραβεία για Έλληνες επιστήμονες, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μάλιστα ο μοναδικός Έλληνας επιστήμονας που έχει τιμηθεί και με τις δυο αυτές εξέχουσες επιστημονικές διακρίσεις. Έχει επιπλέον βραβευτεί με το Ερευνητικό Βραβείο Galien Scientific Research Award, το Αρεταίειο Βραβείο Ιατροβιολογικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών, το Επιστημονικό Βραβείο του Εμπειρίκειου Ιδρύματος, το Βραβείο Ερευνητικής Αριστείας του ΙΤΕ, τη Μεταδιδακτορική Υποτροφία του διεθνούς οργανισμού Human Frontier Science Program Organization (HFSPO), το Τιμητικό Βραβείο Education Business Award, καθώς και το Βραβείο Ακαδημαϊκής Επίδοσης από το Μεταπτυχιακό Ερευνητικό Πρόγραμμα επιχορηγήσεων Dr. Frederick Valergakis της Ελληνικής Πανεπιστημιακής Λέσχης της Νέας Υόρκης. Περισσότερες πληροφορίες στον ιστότοπο http://www.elegans.gr/
