Του Γιώργου Σ. Ατσαλάκη*
Η έξαρση της ταχείας μετάδοσης της παραλλαγής Δέλτα του κορωνοϊού σε χώρες με υψηλό ποσοστό πλήρως εμβολιασμένων έχει οδηγήσει σε φήμες ότι τα εμβόλια δεν είναι αποτελεσματικά κατά της Δέλτα, ή ότι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων υποχωρεί μετά από 4-6 μήνες.
Τα κράτη, πρέπει να επικεντρωθούν ως πρώτη προτεραιότητα, στην αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι της σοβαρής νοσηλείας, που είναι ο βασικός παράγοντας για τη δημόσια υγεία ώστε να αποφευχθούν οι θάνατοι και κυρίως στις ηλικίες άνω των 60 ετών. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι των κρουσμάτων είναι σε δεύτερη προτεραιότητα.
Η επεξεργασία των δεδομένων εμβολιασμού ανά ηλικία έχει σημασία επειδή υπάρχει επίσης μια μεγάλη ανισότητα στον κίνδυνο σοβαρών ασθενειών ανά ηλικία, με τους ηλικιωμένους να έχουν εγγενώς πολύ υψηλότερη πιθανότητα σοβαρής νόσου που απαιτούν νοσηλεία έναντι των νέων.
Η ανάλυση των πρόσφατων δεδομένων του Ισραήλ, δείχνουν ότι ο ισχυρισμός για χαμηλή αποτελεσματικότητα του εμβολίου είναι λάθος και παραπλανητικός. Μερικές φορές, με τα δεδομένα παρατήρησης υπάρχει σύγχυση που διευκολύνει την παρερμηνεία απλών ποσοστών. Ειδικότερα, οι βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή τη σύγχυση είναι: α) τα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού όπου στο Ισραήλ το 82% του πληθυσμού άνω των 12 ετών έχουν πλήρως εμβολιαστεί, β) το 90% του πληθυσμού άνω 60 ετών έχει πλήρως εμβολιαστεί. Άρα η «δεξαμενή» εμβολιασμένων που μπορεί να προέρθουν σοβαρές νοσηλείες είναι 9 φορές μεγαλύτερη στις ηλικίες άνω των 60 σε σχέση με των ανεμβολίαστων και γ) η συντριπτική πλειοψηφία των μη εμβολιασμένων (το 85%) είναι νέοι άνθρωποι μικρότεροι των 50 ετών, οι οποίοι έχουν μικρή πιθανότητα να νοσήσουν βαριά.
Διάγραμμα 1: Σοβαρές νοσηλείες από κορωνοϊό στο Ισραήλ στους άνω των 60 ετών. – Πηγή: datadashboard.health.gov.il
Στο διάγραμμα απεικονίζετε ο κινητός μέσος 7 ημερών των σοβαρών νοσηλειών ανά εκατομμύριο κατοίκους στο Ισραήλ κατά τον τελευταίο μήνα στις ηλικίες άνω των 60 ετών. Με καφέ χρώμα απεικονίζονται οι βαριές νοσηλείες των ανεμβολίαστων και με βεραμάν οι βαριές νοσηλείες των εμβολιασμένων.
Μετά τον υπολογισμό των ποσοστών εμβολιασμού και τη διαστρωμάτωση ανά ηλικιακή ομάδα, από τα ίδια αυτά δεδομένα μπορούμε να δούμε ότι τα εμβόλια διατηρούν υψηλή αποτελεσματικότητα 85-95% έναντι σοβαρής νόσου, δείχνοντας ότι όταν πρόκειται για πρόληψη σοβαρών ασθενειών, το εμβόλιο Pfizer που χρησιμοποίησε το Ισραήλ εξακολουθεί να αποδίδει πολύ καλά έναντι της Δ, παρόλο τις ανησυχίες που προέκυψαν. Οι ανησυχίες προήλθαν όπως φαίνεται σε διάγραμμα πρόσφατου άρθρου μας (https://cretanbusiness.gr/%cf%84%ce%b5%cf%84%cf%81%ce%b1%cf%80%ce%bb%ce%ac%cf%83%ce%b9%ce%b1-%ce%b7-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%cf%84%ce%b1%cf%83%ce%af%ce%b1-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%b5%ce%bc%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%b9%ce%b1%cf%83/) σε βαριές νοσηλείες που προήλθαν κατά τα μέσα Ιουλίου και για λίγες μέρες περίπου κατά 50% από τους εμβολιασμένους. Μια τέτοια ανάλυση που βασίζεται σε αρχικές μετρήσεις μπορεί να είναι παραπλανητική αφού επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού. Αυτό συμβαίνει διότι η «δεξαμενή» των εμβολιασμένων άνω των 60 ετών, είναι περίπου 90% του πληθυσμού ενώ των ανεμβολίαστων είναι περίπου 10%.
Στο τέλος Ιουλίου οι σοβαρές νοσηλείες των ανεμβολίαστων ήταν 4 φορές μεγαλύτερες από των εμβολιασμένων. Έκτοτε όμως, και κατά την διάρκεια τού μήνα Αύγουστου όπως δείχνει το παραπάνω διάγραμμα, οι βαριές νοσηλείες των ανεμβολίαστων αυξήθηκαν από τις 4 στις 9 φορές σε σχέση με τους εμβολιασμένους. Δηλαδή περίπου κατά 90 % οι νέες νοσηλείες προέρχονται από τους ανεμβολίαστους και κατά 10% από τους εμβολιασμένους. Το 94% των εμβολιασμένων που νοσηλευθήκαν είχε υποκείμενα νοσήματα.
Όταν τα ποσοστά εμβολιασμού είναι χαμηλά, η χρήση ανεπεξέργαστων δεδομένων μπορεί να υπερβάλλει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και όταν τα ποσοστά εμβολιασμού είναι υψηλά, η χρήση ανεπεξέργαστων δεδομένων μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, κάνοντάς το να φαίνεται χαμηλότερη από ότι στην πραγματικότητα.
Η παραπάνω ανάλυση επιβεβαιώνουν πρόσφατο άρθρο μας με το οποίο προκύπτει ότι στην χώρα μας, η επέκταση των εμβολιασμών θα είναι 3 φορές πιο αποτελεσματική από την τρίτη δόση του εμβολίου (https://cretanbusiness.gr/%cf%84%cf%81%ce%af%cf%84%ce%b7-%ce%b4%cf%8c%cf%83%ce%b7-%ce%ae-%ce%bd%ce%b1-%ce%b5%cf%80%ce%b5%ce%ba%cf%84%ce%b1%ce%b8%ce%bf%cf%8d%ce%bd-%ce%bf%ce%b9-%ce%b5%ce%bc%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%b9%ce%b1%cf%83/).
Η τρίτη δόση θα πιθανόν να έχει αποτελεσματικότητα σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα ή σε άτομα όπου εξετάσεις θα δείξουν χαμηλά, αντισώματα στην μετάλλαξη Δ.
*Ο Γιώργος Σ. Ατσαλάκης, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
