[χρόνος ανάγνωσης 4 λεπτά και 17 δευτ.]
Του Δρ. Αλέξανδρου Αποστολάκη
Η τουριστική βιομηχανία είναι αντιμέτωπη με μία σειρά από προκλήσεις τα τελευταία χρόνια. Συνοπτικά, οι προκλήσεις αυτές αφορούν το ασταθές κοινωνικό – πολιτικό περιβάλλον, την αυξημένη εστίαση στους στόχους της βιώσιμης (τουριστικής) ανάπτυξης, το ιδιαίτερα οξυμένο δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελληνική κοινωνία, και τέλος, την επίδραση της τεχνολογικής καινοτομίας. Ειδικά για την περίπτωση της τεχνολογικής καινοτομίας, γίνεται μια πολύ μεγάλη συζήτηση τελευταία αναφορικά με το πως θα επηρεάσει συνολικά την τουριστική βιομηχανία. Πρόσφατες εξελίξεις στο χώρο έχουν δημιουργήσει ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πλαίσιο λειτουργίας, πάνω στο οποίο καλούνται να προσαρμοστούν τόσο οι επιχειρηματίες-επαγγελματίες του τουρισμού, όσο και οι ταξιδιώτες.
Παρόλα αυτά και παρ’ όλη τη σημασία της τεχνολογικής καινοτομίας στον τουρισμό και τη φιλοξενία, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι όλη αυτή η συζήτηση γίνεται σε ένα γενικό πλαίσιο και με ένα γενικό προσανατολισμό, χωρίς να εστιάζει αρκετά στην πραγματική επίδραση της τεχνολογικής καινοτομίας στη βιομηχανία της φιλοξενίας και του τουρισμού.
Ενδεικτικό της παραπάνω κριτικής αποτελεί το γεγονός ότι αναφερόμαστε γενικά και αόριστα στην «τεχνολογική καινοτομία», χωρίς να προσδιορίζουμε ακριβώς τι εννοούμε με αυτή την έννοια.
Για να ξεφύγουμε από την παραπάνω συνθήκη, και να προχωρήσουμε σε μια πιο συγκεκριμένη διερεύνηση της επίδρασης της τεχνολογικής καινοτομίας στον τουρισμό και τη φιλοξενία, προχωρήσαμε στον διαχωρισμό της τεχνολογικής καινοτομίας σε δύο επιμέρους τμήματα. Ακολουθώντας τις κατευθύνσεις που δίνονται μέσα από τη σχετική βιβλιογραφία, διαχωρίσαμε την τεχνολογική καινοτομία σε πελατοκεντρική τεχνολογική καινοτομία, και περιβαλλοντική τεχνολογική καινοτομία.
Από τη μία πλευρά, η πελατοκεντρική τεχνολογική καινοτομία (customer oriented technological innovation) εστιάζει άμεσα στην βελτίωση της εμπειρίας του επισκέπτη, την εξυπηρέτηση των ηδονιστικών κινήτρων του/της, καθώς και στη μεγιστοποίηση της ικανοποίησης του/της μέσα από επαυξημένες ξενοδοχειακές υπηρεσίες και παροχές.
Από την άλλη πλευρά, η περιβαλλοντική τεχνολογική καινοτομία (environment oriented technological innovation) εστιάζει στις βιώσιμες πρακτικές στη τουριστική βιομηχανία, την προστασία των πόρων και στοχεύει στην περιβαλλοντική ευαισθησία των επισκεπτών.
Η σχετική βιβλιογραφία στο πεδίο έχει ασχοληθεί και με τις δύο μορφές τεχνολογικής καινοτομίας, και υπερθεματίζει αναφορικά με την θετική επίδραση και των δύο παραπάνω μορφών τεχνολογικής καινοτομίας στις προθέσεις και προτιμήσεις των καταναλωτών.
Με σκοπό λοιπόν να διερευνήσουμε την επίδραση των δύο παραπάνω μορφών τεχνολογικής καινοτομίες στις απόψεις και προτιμήσεις των επισκεπτών στη Κρήτη, πραγματοποιήθηκε σχετική έρευνα σε δείγμα 900 ατόμων/επισκεπτών, και στις τέσσερις περιφερειακές ενότητες της Περιφέρειας Κρήτης. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, και περιλάμβανε τόσο Έλληνες, όσο και αλλοδαπούς επισκέπτες που επισκέφτηκαν την Κρήτη. Για τους σκοπούς της έρευνας αποκλείστηκαν επισκέπτες κάτω των 18 ετών και επισκέπτες που βρίσκονταν στη Κρήτη για λιγότερο από 2 μέρες.
Η έρευνα διερεύνησε δύο σενάρια. Αφενός, την επίδραση της κάθε μορφής τεχνολογικής καινοτομίας ξεχωριστά και ανεξάρτητα στις προτιμήσεις των επισκεπτών. Αφετέρου, και για προσδώσουμε στοιχεία ρεαλισμού στην έρευνα μας, το δεύτερο σενάριο επέτρεπε την αλληλεπίδραση των δύο παραπάνω μορφών τεχνολογικής καινοτομίας σε διαφορετικού τύπου και ποιότητας ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα.
Αναφορικά με το πρώτο σενάριο, τα εμπειρικά αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι αντίθετα με τα όσα αναφέρονται στη βιβλιογραφία και τις γενικά επικρατούσες πεποιθήσεις, η πελατοκεντρική τεχνολογική καινοτομία έχει μια αρνητική επίδραση στις απόψεις/προτιμήσεις των επισκεπτών. Με άλλα λόγια, τα ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα που επενδύουν σε πελατοκεντρικές τεχνολογικές καινοτομίες είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν μια μείωση της πιθανότητας επιλογής τους (κρατήσεις), σε σχέση με τα ξενοδοχεία και τα τουριστικά καταλύματα που δεν υιοθετούν παρόμοιες πρακτικές και πολιτικές.
Από την άλλη πλευρά, τα ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα που επιλέγουν να εστιάσουν σε περιβαλλοντικές τεχνολογικές καινοτομίες (για παράδειγμα πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας, ή πρακτικές διαχείρισης υδάτων), έχουν μια μεγαλύτερη πιθανότητα επιλογής τους (κρατήσεις). Με άλλα λόγια, οι περιβαλλοντικές τεχνολογικές καινοτομίες έχουν μια θετική επίδραση στις απόψεις και προτιμήσεις των επισκεπτών στη Κρήτη.
Στη περίπτωση του δεύτερου και πιο ρεαλιστικού σεναρίου, η αλληλεπίδραση των δύο μορφών τεχνολογικής καινοτομίας οδηγεί σε μια σειρά από άκρως ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Αρχικά, τα εμπειρικά αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι η επίδραση της περιβαλλοντικής τεχνολογικής καινοτομίας είναι αμελητέα στα φθηνότερα τουριστικά καταλύματα και ξενοδοχεία. Αντίθετα, η ανάπτυξη περιβαλλοντικών τεχνολογικών καινοτομιών σε πολυτελή ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα έχει μια πολύ θετική επίδραση στις προτιμήσεις των επισκεπτών. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός της επίδρασης που ασκεί η περιβαλλοντική τεχνολογική καινοτομία μεταξύ πολυτελών και λιγότερο πολυτελών ξενοδοχείων και καταλυμάτων. Πιο απλά, με βάση τα παραπάνω αποτελέσματα προκύπτει ότι οι επισκέπτες που βρίσκονται σε ένα καλύτερο οικονομικό υπόβαθρό είναι περισσότερο δεκτικοί στις περιβαλλοντικές τεχνολογικές καινοτομίες και άρα έχουν μια ισχυρότερη περιβαλλοντική συνείδηση σε σχέση με τους υπόλοιπους επισκέπτες στη Κρήτη. Συνεπώς θα είναι και περισσότερο πρόθυμοι να επιλέξουν ξενοδοχεία και καταλύματα που εστιάζουν σε τέτοιες μορφές τεχνολογικής καινοτομίας.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων είναι το γεγονός ότι η επίδραση της πελατοκεντρικής τεχνολογικής καινοτομίας είναι στατιστικά σημαντική και αρνητική, ανεξάρτητα του τύπου ξενοδοχείου ή τουριστικού καταλύματος. Είτε δηλαδή πρόκειται για πολυτελή ξενοδοχεία και καταλύματα, είτε για μαζικού τύπου ξενοδοχεία/καταλύματα, η επίδραση της πελατοκεντρικής τεχνολογική καινοτομίας είναι σταθερά αρνητική. Αυτό το αποτέλεσμα συνάδει με τα γενικότερα αποτελέσματα όπως αναφέρθηκαν και λίγο παραπάνω. Εντούτοις, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονίσουμε ότι το συγκεκριμένο εύρημα αντιτίθεται στη γενικότερη εντύπωση/εικόνα που επικρατεί στη βιβλιογραφία και συνδέει τα πολυτελή ξενοδοχεία και καταλύματα με μια μεγαλύτερη έμφαση στην εξυπηρέτηση του πελάτη και την πελατειακή ικανοποίηση.
Ένα επίσης ενδιαφέρον στοιχείο είναι και το γεγονός ότι η πελατειακή τεχνολογική καινοτομία εκτοπίζει τη θετική επίδραση που ενδεχομένως ασκεί η περιβαλλοντική τεχνολογική καινοτομία. Πιο συγκεκριμένα, τα εμπειρικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι τα ξενοδοχεία/τουριστικά καταλύματα που συνδυάζουν πελατοκεντρικές τεχνολογικές καινοτομίες με περιβαλλοντικές τεχνολογικές καινοτομίες παρουσιάζουν χαμηλότερες πιθανότητες επιλογής, σε σχέση με άλλα ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα που δεν υιοθετούν παρόμοιες πρακτικές. Αυτού του είδους ο «παραγκωνισμός» εμφανίζεται για πρώτη φορά και δημιουργεί όντως ένα ιδιαίτερο δίλλημα για τους επαγγελματίες στη τουριστική βιομηχανία και τη βιομηχανία της φιλοξενίας.
Συμπερασματικά λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι τα εμπειρικά αποτελέσματα παρέχουν μια σειρά από ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Αρχικά, διαπιστώνουμε ότι η επίδραση της τεχνολογικής καινοτομίας δεν είναι ομοιόμορφη. Σε αντίθεση με αυτό που θεωρούσαμε δεδομένο μέχρι τώρα, η πελατοκεντρική τεχνολογική καινοτομία έχει συνολικά μια αρνητική επίδραση στα ξενοδοχεία και τα τουριστικά καταλύματα στην Κρήτη. Αυτό συμβαίνει τόσο στα πολυτελή, όσο και στα μαζικού τύπου ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα. Σε αντίθεση, η επίδραση της περιβαλλοντικής τεχνολογικής καινοτομίας είναι θετική, ιδιαίτερα δε στα πολυτελή ξενοδοχεία και καταλύματα.
Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι οι επισκέπτες στη Κρήτη έχουν αρχίσει να επιδεικνύουν μια μεταστροφή προς περισσότερο περιβαλλοντικά φιλικές συμπεριφορές και πρακτικές. Ακόμα, το γεγονός ότι η επίδραση των περιβαλλοντικών τεχνολογικών καινοτομιών είναι θετική στα πολυτελή ξενοδοχεία και καταλύματα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πλέον η υιοθέτηση τέτοιων πρακτικών και δράσεων είναι αρκετά επικερδής επένδυση για τους επαγγελματίες και τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο.
Συνολικά, τα παραπάνω συμπεράσματα και η συζήτηση που προηγήθηκε μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι από την πλευρά της τουριστικής ζήτησης φαίνεται να έχει γίνει η αρχή αναφορικά με το μετασχηματισμό της τουριστικής βιομηχανίας στη Κρήτη, προς περισσότερο βιώσιμες λύσεις και πρακτικές.
Τα παραπάνω αποτελέσματα που παίρνουμε καταδεικνύουν ότι και το κομμάτι της προσφοράς, όπως και η επίσημες αρχές χάραξης και υλοποίησης πολιτικής στη βιομηχανία του τουρισμού και της φιλοξενίας θα πρέπει σύντομα να ακολουθήσουν στον ίδιο δρόμο.
