[χρόνος ανάγνωσης 4 λεπτά και 33 δευτ.]
Σε μια περίοδο που ο αγροδιατροφικός τομέας της Ελλάδας δοκιμάζεται από πολλαπλές προκλήσεις, όπως η συνεχής μείωση των επαγγελματιών αγροτών, το αυξανόμενο κόστος παραγωγής και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας καθίσταται επιτακτική. Στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης βρίσκεται ο ΟΠΕΚΕΠΕ, ο αρμόδιος οργανισμός πληρωμών των αγροτικών ενισχύσεων, ο οποίος βρέθηκε προσφάτως στο στόχαστρο της δημοσιότητας λόγω σημαντικών προβλημάτων στη λειτουργία του.
Το Γεωπονικό Επιμελητήριο Ελλάδας – Παράρτημα Κρήτης, με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις και την επικείμενη «περίοδο χάριτος» του Οργανισμού, εκφράζει έντονη ανησυχία και θέτει μια σειρά από καίρια ερωτήματα, αναδεικνύοντας την ανάγκη για άμεσες και ουσιαστικές παρεμβάσεις. Το Παράρτημα Κρήτης υπογραμμίζει ότι η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), αν και με μειωμένους πόρους σε κάθε προγραμματική περίοδο, αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο για την αγροτική ανάπτυξη στην Ελλάδα, δεδομένου ότι η χώρα στερείται διαχρονικά μιας συγκροτημένης εθνικής αγροτικής πολιτικής.
Οι διαχρονικές αδυναμίες του συστήματος, οι οποίες οδήγησαν σε παράνομες αποσπάσεις επιδοτήσεων και την επιβολή προστίμων από την ΕΕ, έχουν πλήξει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της χώρας. Η πρόταση για ενσωμάτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ, ως λύση στα προβλήματα, βρίσκει αντίθετο το ΓΕΩΤΕΕ – Παράρτημα Κρήτης. Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά, ο Οργανισμός διαχειρίζεται εξειδικευμένα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που απαιτούν γεωτεχνική ειδίκευση και η μεταφορά του σε ένα υπουργείο με διαφορετικό αντικείμενο θα μπορούσε να επιφέρει ανυπολόγιστες συνέπειες στην απορρόφηση και αξιοποίηση των πόρων.
Το ΓΕΩΤΕΕ – Παράρτημα Κρήτης επιμένει στην ανάγκη για εξυγίανση του ΟΠΕΚΕΠΕ, μέσω αδιάβλητων και διαφανών διαδικασιών επιλογής διοίκησης και υπαλλήλων, διασφάλισης αυτόνομου πληροφοριακού συστήματος και αυστηρού ελέγχου των ιδιωτικών εταιριών που υποβάλλουν αιτήσεις ΟΣΔΕ. Η τρέχουσα συγκυρία είναι κρίσιμη για το μέλλον του αγροδιατροφικού τομέα και απαιτεί άμεση αντιμετώπιση φαινομένων κακοδιαχείρισης και ατιμωρησίας, ώστε οι πόροι της ΚΑΠ να κατευθύνονται στους πραγματικούς παραγωγούς και να ενισχύεται ουσιαστικά ο πρωτογενής τομέας της χώρας.
Αναλυτικά οι θέσεις και προτάσεις του ΓΕΩΤΕΕ Κρήτης:
Η ΚΑΠ είναι η μοναδική ευρωπαϊκή πολιτική που διαμορφώνεται και ασκείται από όλα τα κράτη μέλη. Ξεκίνησε ως ένας από τους βασικούς πυλώνες της ΕΕ με στόχο τη σταθεροποίηση της αγοράς αγροτικών προϊόντων και την επισιτιστική ασφάλεια.
Τα ποσά του προϋπολογισμού της ΕΕ για την ΚΑΠ μειώνονται σε κάθε προγραμματική περίοδο. Την περίοδο 2014-2020 ήταν 37,6% του προϋπολογισμού της ΕΕ και αντίστοιχα 28,5% την περίοδο 2021-2027.
Στην Ελλάδα οι πόροι της ΚΑΠ, είναι το σημαντικότερο εργαλείο για την αγροτική ανάπτυξη. Το μεγαλύτερο ποσό, πάνω από 70% δίνεται για τις άμεσες ενισχύσεις.
Μάλλον είναι και το μοναδικό εργαλείο για την άσκηση αγροτικής πολιτικής δεδομένου ότι δεν έχουμε διαχρονικά διαμορφώσει εθνική αγροτική πολιτική.
Τα δημοσιεύματα των τελευταίων εβδομάδων με επίκεντρο τον ΟΠΕΚΕΠΕ, τον αρμόδιο οργανισμό πληρωμών, δείχνουν την αδυναμία του συστήματος να κατανείμει σωστά τους πόρους και να διασφαλίσει ότι διοχετεύονται στους πραγματικούς δικαιούχους για την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής. Το σύστημα είχε διαχρονικά πολλές αδυναμίες, τις οποίες κάποιοι αφέθηκαν να εκμεταλλευτούν για να αποσπάσουν παράνομα επιδοτήσεις. Άλλαξαν τόσοι πολλοί υπουργοί και πρόεδροι του ΟΠΕΚΕΠΕ τα τελευταία χρόνια, γεγονός που δύσκολα διασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία ενός οργανισμού. Από τους προέδρους μόνο ένας είχε τοποθετηθεί με εκλογή σύμφωνα με τα προβλεπόμενα. Η τελευταία προκήρυξη για πρόεδρο ακυρώθηκε κυριολεκτικά τελευταία στιγμή για να επανεξεταστούν τα προσόντα που πρέπει να έχει ο πρόεδρος.
Οι πολίτες άρχισαν να καταγγέλλουν παρατυπίες για διερεύνηση, προς τον οργανισμό και την Ευρωπαϊκή εισαγγελία. Το σύστημα ΟΣΔΕ τα τελευταία χρόνια δεν άνοιγε στην ώρα του, οι παραγωγοί υπέβαλλαν δηλώσεις χωρίς να ξέρουν το ποσό της επιδότησης που δικαιούνται, εγκύκλιοι προς εφαρμογή είχαν ασαφείς οδηγίες. Οι εγγραφές ιδιοκτησίας στα Ε9 της ΑΑΔΕ που σχετίζονται με βοσκοτόπια και αγροτική γή προσθαφαιρούνται χωρίς έλεγχο από την ΑΑΔΕ και χωρίς κυρώσεις γι αυτούς που το πράττουν.
Μέσα σε όλο αυτό το προβληματικό σύστημα κάποιοι εκμεταλλεύτηκαν τις «αδυναμίες» του συστήματος και τις χαλαρές διαδικασίες, την έλλειψη πολιτικής βούλησης και καρπώνονταν επιδοτήσεις που σε καμία περίπτωση δεν δικαιούνταν.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ τέθηκε σε επιτήρηση το 2024 αλλά η κατάσταση δεν άλλαξε. Βρισκόμαστε σήμερα κοντά στο τέλος της «περιόδου χάριτος» με ορατό τον κίνδυνο να αρθεί η διαπίστευση του οργανισμού, να χάσει δηλαδή το δικαίωμα να πληρώνει επιδοτήσεις και λοιπές ενισχύσεις. Πέρα από τους καταλογισμούς και τα βαρύτατα πρόστιμα που έχουν επιβληθεί στη χώρα για κακοδιαχείριση, έχει πληγεί ανεπανόρθωτα η φήμη και η αξιοπιστία της χώρας, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά και τη διαπραγματευτική μας ικανότητα.
Διαβάζουμε στον τύπο ότι όσοι πήραν παράνομα επιδοτήσεις θα κληθούν να τις επιστρέψουν και ότι η λύση είναι η ενσωμάτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ. Με μια fast track απόφαση ανακοίνωση «Απελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο» ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης παραδίδει τον ΟΠΕΚΕΠΕ στο Υπουργείο Οικονομικών.
Και αναρωτιόμαστε γιατί η λύση είναι η ΑΑΔΕ;
Ένας οργανισμός που διαχειρίζεται όλα τα κονδύλια για την Αγροτική ανάπτυξη πρέπει να μείνει κάτω από την εποπτεία του αρμόδιου για την Αγροτική Ανάπτυξη Υπουργείου.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι ο οργανισμός πληρωμών και υπεύθυνος για τις πληρωμές, όχι μόνο των επιδοτήσεων (πρώτος πυλώνας) αλλά και του προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (δεύτερος πυλώνας). Διαχειρίζεται προγράμματα εξειδικευμένα που γίνονται με την εποπτεία του ΥΠΑΑΤ και της Διαχειριστικής Αρχής και δεν αποτελούν απλό λογιστικό έλεγχο αλλά απαιτούν γεωτεχνική ειδίκευση. Στους ελέγχους που αφορούν τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης δεν έχουν σημειωθεί παρατυπίες και δεν έχουν επιβληθεί πρόστιμα από την ΕΕ.
Συγχωνεύοντας τον ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ αυτά τα προγράμματα και τα αντίστοιχα κονδύλια θα πληρώσουν το τίμημα στη δίνη της μεταφοράς αρμοδιοτήτων, υπουργείων κλπ., σε αχαρτογράφητα νερά, με ότι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό στην απορρόφηση και αξιοποίηση πόρων. Μαζί με τα ξερά θα καούν και τα χλωρά, για μια ακόμη φορά.
Στο πλαίσιο της εξυγίανσης του οργανισμού πρέπει να οριστούν αδιάβλητες και διαφανείς διαδικασίες για την επιλογή της διοίκησης του οργανισμού και των υπαλλήλων σε θέσεις ευθύνης. Ο οργανισμός να έχει δικό του πληροφοριακό σύστημα κι όχι να εξαρτάται από καλοπληρωμένους ιδιωτικούς συμβούλους. Να ελέγχονται αυστηρά οι ιδιωτικές εταιρίες που υποβάλουν τις αιτήσεις ΟΣΔΕ των παραγωγών για τις υπηρεσίες τους. Κοινώς να κλείσουν άμεσα οι «τρύπες» του συστήματος που τόσο καιρό παραμένουν ανοικτές.
Δυστυχώς η έλλειψη αγροτικής πολιτικής τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας έχει ως αποτέλεσμα εισαγωγές χιλιάδων τόνων ξυλείας, ζωοτροφών, κρεάτων, οσπρίων, ξηρών καρπών, σιτηρών, γάλακτος και τυροκομικών, φρούτων και λαχανικών, μελιού, ψαριών, κατεψυγμένων τροφίμων, σπορέλαιων, φυτικών και ζωικών λιπών, συσκευασμένων τροφίμων, πρώτων υλών για την βιομηχανία τροφίμων κ.α.
Είμαστε σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή για τον αγροδιατροφικό τομέα: οι επαγγελματίες αγρότες μειώνονται συνεχώς, το κόστος παραγωγής αυξάνει (δυσβάστακτες για τις εκμεταλλεύσεις οι τιμές των εισροών), οι επιπτώσεις των κλιματικών συνθηκών και των ακραίων καιρικών φαινομένων των τελευταίων ετών κάνουν ακόμη πιο ευάλωτη την αγροτική παραγωγή. Η επισιτιστική ασφάλεια είναι αναγκαιότητα, αποτελεί παγκόσμιο αλλά και ευρωπαϊκό στόχο. Είναι επιτακτική ανάγκη η ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να σπαταλούνται πόροι με λάθος σχεδιασμό και ανεπαρκείς ελέγχους.
Την ίδια στιγμή που παρακολουθούμε τα δημοσιεύματα και τις καταγγελίες υπάρχουν αγρότες που παράγουν, γεωτεχνικοί που εργάζονται για την αγροτική ανάπτυξη, υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ που κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Και αυτοί είναι η πλειοψηφία. Οι παραγωγοί που βλέπουν τα ποσά που παίρνουν κάθε χρόνο να μειώνονται πρέπει να συνεχίσουν να παράγουν. Τα χρήματα της ΚΑΠ πρέπει να κατευθύνονται στην ενίσχυση του πρωτογενή τομέα. Αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο για μάς και πιστεύουμε για την πλειοψηφία των συμπολιτών μας.
Είμαστε στο στάδιο του σχεδιασμού για την επόμενη προγραμματική περίοδο, στο στάδιο που πρέπει να συζητήσουμε για τα επόμενα χρόνια της αγροτικής παραγωγής, να διεκδικήσουμε πόρους και να αποφασίσουμε για την κατανομή τους. Γι’ αυτό πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστούν φαινόμενα κακοδιαχείρισης, συγκάλυψης και ατιμωρησίας που εκθέτουν τη χώρα, επιβαρύνουν με καταλογισμούς αυτούς που δεν ευθύνονται, οδηγούν σε εγκατάλειψη της υπαίθρου, επισιτιστική ανασφάλεια και πληθώρα κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών επιπτώσεων.
