[χρόνος ανάγνωσης 3 λεπτά και 19 δευτ.]
Του Γιώργου Ατσαλάκη
Είναι ευρέως γνωστά πλέον τα ομόλογα ΑΤ1 τα οποία εισήγαγαν οι ρυθμιστικές αρχές των τραπεζών μετά την κρίση του 2008, καθώς ήθελαν να μεταφέρουν τον κίνδυνο συστημικής χρεοκοπίας μιας τράπεζας μακριά από τους καταθέτες και από τους φορολογούμενους.
Στόχος των ρυθμίσεων ήταν να καταστήσουν ισχυρούς τους ισολογισμούς των τραπεζών ώστε να μη χρειάζονται προγράμματα διάσωσης σε τυχόν μελλοντικές αστοχίες. Τα ομόλογα αυτά είχαν πολύ καλή απόδοση π.χ. το τελευταίο ομόλογο της Credit Suisse πέρσι είχε απόδοση 9,75% όταν τα συνήθη επιτόκια ήταν κοντά στο 2%. Άρα οι κάτοχοί τους είχαν μια πολύ μεγαλύτερη απόδοση σε σχέση με άλλους τίτλους ώστε να μπορεί να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο τυχόν απώλειας των ομολόγων.
Τα ΑΤ1 ομόλογα μπορούν να διαγραφούν και οι κάτοχοι να μην εισπράξουν την αξία τους, ούτε άλλους τόκους στο μέλλον, εάν ο δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών κατηγορίας 1 της τράπεζας μειωθεί κάτω από 7%. Τότε η τράπεζα διαγράφει την υποχρέωση προς τους ομολογιούχους και βελτιώνεται αντίστοιχα ο ισολογισμός της, καθώς δεν θα εμφανίζεται αυτή υποχρέωση πλέον. Φυσικά δεν λειτουργούν όλα τα ΑΤ1 με αυτό τον τρόπο καθώς υπάρχουν διάφορες διαβαθμίσεις και προτεραιότητες.
Αλλά τα $17,3 δις των ομολόγων της Credit Suisse περιείχαν αυτή την ρήτρα όταν τα αγόραζαν οι επενδυτές καθώς αυτή η πιθανή εξέλιξη περιγραφόταν στο ενημερωτικό δελτίο έκδοσης των ομολόγων. Επίσης το ενημερωτικό δελτίο έκδοσης των ομολόγων είχε μια επιπλέον ρήτρα σύμφωνα με την οποία τα ομόλογα θα μπορούσαν να διαγραφούν σε ένα «γεγονός ανάγκης βιωσιμότητας» το οποίο μπορεί να αφορά μια κατάσταση στην οποία η τράπεζα θα λάμβανε έκτακτη χρηματική στήριξη από το ελβετικό δημόσιο. Άρα οι ρυθμιστικές αρχές των ελβετικών τραπεζών από τη στιγμή που παρέχουν χρηματική στήριξη μπορούν να διαγράψουν τα συγκεκριμένα ομόλογα. Για την τράπεζα UBS, η ενέργεια αυτή αποτελεί ένα σημαντικό όφελος καθώς ενώ το τίμημα της συγχώνευσης θα είναι $3,2 δις θα υπάρχει ένα όφελος περίπου $14 δις (17,3-3,2) το οποίο θα αντισταθμίζει μέρος από τον κίνδυνο που λαμβάνει από την προβληματική τράπεζα Credit Suisse.
Μετά την κρίση του 2008 οι ρυθμιστικές αρχές προσπάθησαν να μετριάσουμε τα υψηλά μπόνους που λάμβαναν τα στελέχη των τραπεζών. Το κίνητρο όμως για ψηλά μπόνους ήταν και κίνητρο για ανάληψη υψηλών κινδύνων ώστε να πετύχουν υψηλές αποδόσεις. Η Credit Suisse, πολλά από τα μπόνους των στελεχών και των υπαλλήλων, τα είχε πληρώσει με τα ομόλογα ΑΤ1. Με αυτό τον τρόπο ουσιαστικά «κλείδωνε» μια σχέση μεταξύ των στελεχών και των ομολόγων του τύπου: εάν αναλαμβάνετε πολύ ρίσκο θα χάσετε και εσείς τα χρήματα που έχετε σε ομόλογα ΑΤ1.
Οπότε οι ελβετικές αρχές ορθώς έπραξαν να υποστούν τις ζημίες και τα στελέχη και το προσωπικό που κατείχε αυτά τα επικίνδυνα ομόλογα και όχι μόνο οι μέτοχοι. Δεν θα ήταν σωστό το μήνυμα να πλήρωναν οι μέτοχοι και όχι αυτοί οι ομολογιούχοι για τους οποίους υπήρχε η σχετική ρήτρα ανεξάρτητα αν την γνώριζαν ή όχι.
Η είδηση ότι τα ομόλογα ΑΤ1 διαγράφησαν οδήγησε σε μαζικές πωλήσεις παρόμοιων ομολόγων ανεξαρτήτως των διασφαλίσεων που υπήρχαν, από επενδυτές σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Το αποτέλεσμα ήταν η μεγάλη κατάρρευση αυτής της αγοράς και η συνειδητοποίηση για πρώτη φορά από τους επενδυτές ότι πράγματι αυτά τα ομόλογα μπορούν να διαγραφούν κάτω από έκτακτες συνθήκες.
Αρκετές κεντρικές τράπεζες άλλων χωρών εξέδωσαν ανακοινώσεις για να καθησυχάσουν τους επενδυτές, με τις οποίες δήλωναν ότι στη δικιά τους περίπτωση δεν θα αφήσουν να συμβεί αυτό που συνέβη στις ομολογίες ΑΤ1 της Credit Suisse.
Για να εκτιμηθεί σωστά η περαιτέρω κατάσταση θα πρέπει να δοθούν στοιχείων για το ποιοι είναι οι κάτοχοι ομολόγων ΑΤ1. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg η Pimco, η Invesco και η Legg Mason είναι μεταξύ των κορυφαίων κατόχων των υπολοίπων ομολόγων AT1 της Credit Suisse.
Τα ομόλογα AT1 είναι πολύ δημοφιλή στους Ασιάτες επενδυτές οι οποίοι δανειζόταν την περίοδο των χαμηλών επιτοκίων από τις τράπεζες για να αγοράζουν αυτά τα επικίνδυνα ομόλογα επειδή είχαν υψηλές αποδόσεις όπως 9,75% για το AT1 της Credit Suisse. Ήδη οι Financial Times αναφέρουν ότι πολλοί επενδυτές στην Ασία που τα ομόλογα τους διαγράφησαν ή μειώθηκε η αξία τους και τα είχαν χρησιμοποιήσει ως εγγύηση για να δανειστούν, οι τράπεζες που τους έδωσαν τα δάνεια, ζητούν να επιστρέψουν πίσω αυτά τα δάνεια. Αυτό σίγουρα είναι μια αρνητική εξέλιξη καθόσον τα δάνεια αυτά δεν θα μπορούν να επιστραφούν επειδή εκεί που τοποθετήθηκαν χάθηκαν τα χρήματα. Άρα θα αρχίσουν οι αθετήσεις πληρωμής δανείων από τις δανειολήπτες.
Οι τράπεζες συνήθως χρεοκοπούν είτε επειδή οι δανειολήπτες δεν επιστρέφουν τα δάνεια που έλαβαν από την τράπεζα, είτε επειδή οι καταθέτες αποσύρουν τις καταθέσεις τους για διάφορους δικούς τους λόγους.
Οι τραπεζικές αποτυχίες μέχρι τώρα της Silvergate bank, της Silicon Valley Bank, της Signature bank και της Credit Suisse οφειλόταν στην απόσυρση των καταθέσεων και όχι στην αθέτηση επιστροφής των δανείων από τους δανειολήπτες. Άρα τώρα εμφανίζεται και ο δεύτερος λόγος χρεοκοπίας των τραπεζών.
Περαιτέρω αθετήσεις επιστροφής των δανείων θα δούμε το επόμενο χρόνια καθώς οι περισσότερες οικονομίες στον κόσμο εισέρχονται σταδιακά σε στασιμοπληθωρισμό όπου θα υπάρχει ασθενική ανάπτυξη πολύ χαμηλότερη από τον πληθωρισμό, ή ακόμα και ύφεση σε κάποιες οικονομίες. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία επιστροφής των δανείων και δημιουργία προβλημάτων στις τράπεζες από την μη επιστροφή των δανείων. Τέτοια φαινόμενα μικρής έκτασης θα είναι εύκολα διαχειρίσιμα από τις τράπεζες. Αλλά εάν τα φαινόμενα επεκταθούν και υπάρξουν καταστάσεις πανικού, θα υπάρξουν μεγάλα προβλήματα εξαιτίας ότι το παγκόσμιο χρέος είναι 3,5 φορές μεγαλύτερο από το παγκόσμιο ΑΕΠ. Για τη χώρα μας το τραπεζικό σύστημα είναι πολύ ισχυρό έναντι πολλών άλλων χωρών.
Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
