του Δρ. Κυριάκου Γ. Κώτσογλου*
Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, ο Κρητικός Σεπτέμβριος όδευε προς την ολοκλήρωσή του, φλερτάροντας με ένα ποσοστό αφίξεων πάνω από το 80% του 2019, ξεκινώντας με τον καλύτερο τρόπο το τελευταίο τρίμηνο του 2021, συνεχίζοντας με ανάλογη ορμή από το προηγούμενο, παραδοσιακά κορυφαίου της κάθε σεζόν. Αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι και ο Οκτώβριος ξεκινάει με εξαιρετικές προοπτικές, το δεύτερο εξάμηνο του 2019 δείχνει ότι θα ανασχέσει πλήρως το αναιμικό πρώτο εξάμηνο και αυτό που θα καταδείξει το τελικό αποτέλεσμα, είναι πόσο πάνω από το 60% του 2019 θα καταλήξει το 2021, αφήνοντας πίσω μια και καλή την συντριβή του 2020, με μια προσδοκία ότι θα υποδεχθούμε και πάλι την κανονικότητα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, όλα δείχνουν, ότι η φετινή σεζόν θα τραβήξει μακριά και θα «σβήσει» όχι πριν το τέλος Νοεμβρίου, εκτός κι αν αντεπιτεθεί η Πανδημία συνεπικουρούμενη από το αντί-εμβολιαστικό «κίνημα»! Παράλληλα, εξαιρετικά πιθανό φαίνεται το 2022 να αποτελέσει το έτος «γέφυρα» προς το 2023 όπου και η Πανδημία θα έχει οριστικά ελεγχθεί, οι άνθρωποι όλου του κόσμου θα έχουν πάρει «πίσω τις ζωές τους» και οι οικονομίες θα οδεύουν προς την ανάκαμψη με ποικίλους ρυθμούς. Παρότι επιβεβαιωμένα, όταν ο Άνθρωπος κάνει σχέδια, ο Θεός γελάει, καλό θα ήταν να δούμε μερικά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φετινής σεζόν όπως αυτή διαμορφώνεται έως τώρα, με τα διαθέσιμα στοιχεία.
Στη Δυτική Κρήτη, η μελέτη που κάθε χρόνο διεξάγεται με τη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης από ΜΑΙΧ, Πολυτεχνείο Κρήτης, Ένωση Ξενοδόχων και Επιμελητήρια, δείχνει τα βασικά χαρακτηριστικά της που θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε (3) βασικές κατηγορίες. Πρώτο και καλύτερο, σε μια αγορά που οι επαναλαμβανόμενοι πελάτες σε σχέση με τους νέους αφιχθέντες ήταν 2/3 προς 1/3, τώρα το ποσοστό έχει αντιστραφεί ολοκληρωτικά με τους νέους πελάτες να καταλαμβάνουν ένα εντυπωσιακό ποσοστό κοντά στο 70%. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι κάτι που έρχεται από την προηγούμενη σαιζόν και θέλει τις ηλικίες μέχρι τα 35 έτη να ακουμπάει το 60%, οι ηλικίες 36-54 να μένουν σταθερές και οι ηλικίες 55+, να μειώνονται!
Στον τομέα των καταλυμάτων, τα ξενοδοχεία δείχνουν να υποχωρούν λίγο πάνω από το 50%, σημάδι ότι ο κόσμος θα συνεχίζει βραχυπρόθεσμα να αναζητάει τον «προορισμό απομόνωσης», χαρακτήρα που η Κρήτη μπορεί να προσθέσει τα πλεονεκτήματα της που μπορεί να της προσδώσει η Πανδημία, στηριζόμενη στην ασύγκριτη ενδοχώρα της. Και κάπου εδώ σκέφτεται κανείς το ανάγλυφο του νησιού, τη φέρουσα ικανότητά του και έτσι ξεκινάει κανείς να σκέφτεται αν όλα τα παραπάνω στοιχεία μπορούν να οδηγήσουν σε ένα νέο, ίσως πιο αειφόρο μοντέλο τουρισμού, που θα μπορούσε να συνοδεύσει πιο παραγωγικά το παραδοσιακό μοντέλο «Ήλιος & Θάλασσα», φέρνοντας την Κρήτη οδηγό, σ’ ένα νέο δρόμο με ένα πιο υποσχόμενο μέλλον.
Είναι βέβαιο ότι οι repeaters θα επανέλθουν, γιατί η Κρήτη δεν ξεχνιέται και πάντα σε αποζημιώνει, η μέση και η τρίτη ηλικία θα ανακάμψει, ενώ η οργανωμένη ξενοδοχεία θα διεκδικήσει και πάλι τα σκήπτρα που ποτέ δεν έχασε. Όλα αυτά, ίσως δημιουργήσουν ένα «εκρηκτικό τουριστικό μείγμα», που σε ποσοτικά δεδομένα ίσως παραπέμπει σε υπέρ-τουρισμό, αλλά ποιος είναι εκείνος που θα πει ότι δεν μας «αξίζουν» τα 10 εκατομμύρια επισκεπτών της Κύπρου ή τα νούμερα της Μαγιόρκα, προορισμοί που έχουν να ζηλέψουν πολλά σε ποιοτικό επίπεδο από την Κρήτη, όσο και αν θέλουμε να μην είμαστε αμετανόητοι τοπικιστές, πράγμα που δεν καταφέρνουμε. Όσο κι αν θέλουμε να το λεν οι άλλοι, η Κρήτη είναι Παράδεισος.
Δυστυχώς όμως, κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, το ίδιο και η φετινή σεζόν. Εμείς λέγαμε ότι η περυσινή σαιζόν, παρά το αποκαρδιωτικό της οικονομικό αποτέλεσμα είχε τρία βασικά «κέρδη», το ότι μάθαμε να ζούμε με την Πανδημία, ανοίξαμε τις μονάδες μας και απασχολήσαμε το προσωπικό μας και εν τέλει δείξαμε σε όλους ότι η Κρήτη είναι παρούσα περισσότερο από κάθε άλλον στον τουριστικό χάρτη. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η φετινή χρονιά, όπου οι εισπράξεις μπορεί ακόμα και να φτάσουν τα 2,5 δις ευρώ, σε σχέση με τα 3,6 του 2019 και τα 930 του 2020; Υπάρχουν αρνητικά σημεία σε μια σεζόν που όλοι ομολογούν ότι «πήγαμε καλύτερα από ότι περιμέναμε»; Υπάρχουν σημεία που πρέπει να βελτιώσουμε και μάλιστα άμεσα;
Σε μια σεζόν που ο Αύγουστος χαρακτηρίζεται από το «δεν πέφτει καρφίτσα στο νησί» και όπου η προσφορά υπολείπεται της ζήτησης, είναι λογικό οι τιμές να «τσιμπάνε» ένα επίπεδο πάνω, σε αυτό που απλά λέμε, τιμές υψηλής σαιζόν. Παρότι δεν αποτέλεσε τον κανόνα, δυστυχώς είχαμε και τέτοια φαινόμενα, περιπτώσεις στα άσχημα ακρότατά τους έδωσαν δίκλινο δωμάτιο, κοντά στο χιλιάρικο – όσο καλό κι αν ήταν – αυτοκίνητο γύρω από τα 200 € τη μέρα και μπριζόλα κοντά στο μεροκάματο!! Θα επαναλάβω ότι δεν αποτέλεσαν τον κανόνα, αλλά είναι σίγουρο ότι θα στείλουν αρνητικές κριτικές πίσω στις χώρες αγορές. Και εκείνο το μέσο κόστος παραμονής, θα βοηθήσει στο ταμείο με την αύξησή του, αλλά θέλει κι αυτό το μέτρον.
Και επειδή η οικονομική εγκράτεια είναι πολύ δύσκολη άσκηση, ειδικά σε τέτοιες περιόδους, επειδή η αγορά είναι ελεύθερη και κανείς δεν μπορεί να κάνει κουμάντο στην τσέπη του άλλου εκτός από την ίδια την αγορά, ίσως είναι πιο εύκολο να σκεφτούμε με όρους «περισσότερης ποιότητας» παρά «μικρότερου κόστους». Να αναζητήσουμε τον τρόπο η Κρήτη να αποτελέσει ένα παράδεισο για όλα τα «γούστα» και να ξεδιπλώσει όλη την θεματική τουριστική αρχιτεκτονική της, μια αρχιτεκτονική που εκτός από παραλίες περιλαμβάνει γαστρονομικούς παραδείσους, αξέχαστα πανηγύρια, κατανυκτικούς προσκυνηματικούς – ιερούς τόπους, χιονισμένες πλαγιές, σπήλαια και καταρράκτες, υπέροχα χωριά και, υπέροχους ανθρώπους!
Θα πρέπει να «ξυπνήσουν» τα Μινωικά και τα Βυζαντινά μονοπάτια, για όσους τα λατρεύουν, δόξα τω Θεώ, οι Γερμανοί έχουν 700.000 περιηγητές, οι Μέρες Γαστρονομίας να συνεχίζονται όπως και οι προσπάθειες για ένταξη του Ηρακλείου και άλλων ενδεχομένως πόλεων στις Δημιουργικές Πόλεις της Ουνέσκο, να προωθηθούν και οι άλλοι «φάκελοι» για την άυλη κληρονομιά του Πλανήτη, να αναδειχθεί ο λαϊκός πολιτισμός μας, να μοιραστεί η αγάπη σε Βορά και Νότο, Ανατολή και Δύση, να σταματήσει να υποφέρει ο Αι Γιάννης στη Γαύδο, ο Μπάλος και τα Φαλάσαρνα, η Χρυσή, τα Μάλια, η Χερσόνησος, περιοχές που ξεκίνησαν με χαρακτήρα αλλά αυτός τείνει να αλλοιωθεί κι εμείς το βλέπουμε, ή απλά το παρακολουθούμε;
Αειφορία σημαίνει να παίρνω τους «καρπούς» από ένα δέντρο, λίγο πριν αυτοί πέσουν στο «χώμα», χωρίς να επηρεάσω αρνητικά την παραγωγική του ικανότητα, χωρίς να το καταδικάσω… Με άλλα λόγια αειφορία σημαίνει να αναπτύσσομαι χωρίς να χάνω το «χρώμα» μου. Και δεν είμαι σίγουρος ότι κάνουμε όλα όσα πρέπει γι αυτήν, από τις ΑΠΕ μέχρι και τον τουρισμό που όλοι ευαγγελιζόμαστε. Μερικές φορές αναρωτιέμαι τι θα είχαμε να «δείξουμε» αν δεν υπήρχαν οι Ενετοί να φτιάξουν Κουλέδες, Φορτέτσες, Λιμάνια και Τείχη, οι Φράγκοι να φτιάξουν Φραγκοκάστελο, οι πειρατές ορμητήρια, οι μοναχοί Γουβερνέτο, αλλά και φυσικά η ίδια η φύση Χρυσή, Αστερούσια, Ψηλορείτη, Ξερόκαμπο, Πρέβελη, Βαθύ και Μάρτσαλο.
Αυτή η χωρίς πόλεμο διετία, μας «τιμωρεί» με ένα απίστευτο τρόπο. Πανδημία, ακραία φαινόμενα, φωτιές, σεισμοί κι ακόμα μεταναστευτικό, χρεωκοπίες, απειλούμενοι αφελληνισμοί ξενοδοχείων, το real estate στα υψηλά της 30ετίας, η καταστροφή και η συμφορά πλάι – πλάι με την ευκαιρία και την δυνατότητα να μη γυρίσουμε εκεί που ήμασταν αλλά ένα επίπεδο πάνω. Να μοιράσουμε πιο λογικά την «τράπουλα», για να παραμείνει στους Κρήτες, μαζί μ’ όλο τον κόσμο γιατί δεν είμαι σίγουρος ότι η Μύκονος ανήκει στους Μυκονιάτες πια και η Σαντορίνη στους Σαντορινιούς ή αν στο κάστρο της Λίνδου περπατούν Ροδίτες. Η Κρήτη θέλει πάνω από όλα να περπατιέται από Κρήτες, κι εγώ δεν πάω πια βόλτα στο λιμάνι, τον Αύγουστο.
Ο Άνθρωπος αναζητάει την ευζωία, την ίδια στιγμή που ο Πλανήτης αναζητάει την αειφορία του και όλοι εμείς πρέπει να αναλογιστούμε τι κάνουμε γι αυτό. Αν θα υποκριθούμε ότι προσέχουμε κλείνοντας το μάτι στο μαζικό και άναρχο ή θα κατευθύνουμε τον τουρισμό μας και σε ποιο αειφόρες μορφές εκτός του «Ήλιος και Θάλασσα» που πρέπει να παραμείνει η Ναυαρχίδα μας, αλλά να συνοδεύεται όπως αξίζει σε έναν προορισμό όπως είναι η Κρήτη. Κάποτε μου είχε κάνει εντύπωση το ρητό ενός γέρου Κρητικού που μου είπε «… αυτή τη γη δεν την παραλάβαμε από τους προγόνους μας, την έχουμε δανειστεί από τα παιδιά μας και εκεί πρέπει να την επιστρέψουμε, όπως και αυτά στα δικά τους». Μας κάλεσαν ως Περιφέρεια οι Ισπανοί στη Σεβίλλη, να παρουσιάσουμε την Κρήτη, μέσα στο Νοέμβριο, ως την πιο επιτυχημένη ιστορία για το 2021, αλλά και ως τον προορισμό του 21ου αιώνα. Την ίδια στιγμή που ένοιωσα περήφανός ένοιωσα και τρομαγμένος με το ότι τα μάτια μου πρέπει να αναδύουν όραμα αειφορίας όταν θα λέμε, «Κρήτη παντού»!!!
*Ο Δρ. Κυριάκος Γ. Κώτσογλου Εντεταλμένος Περιφερειακός Σύμβουλος Κρήτης Τουρισμού & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης
