Τις παράπλευρες απώλειες της πανδημίας στην οικονομία, ανέπτυξε ο κ. Γιώργος Σ. Ατσαλάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης, στο Επιστημονικό Συνέδριο της Περιφέρειας Κρήτης «Οι Επιπτώσεις της Πανδημίας COVID-19 στην Ελληνική Κοινωνία», που διεξάγεται στο Ηράκλειο, 15 και 16 Οκτωβρίου 2021.
Ο κ. Ατσαλάκης συμμετέχοντας στο θεματικό κύκλο «Επιχειρήσεις και Τουρισμός» ανέφερε:
«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δηλαδή από τον Μάρτιο του 2020 και μετά, δημιουργήθηκαν αποπληθωριστικές πιέσεις στη χώρα μας που προήλθαν πρωτίστως από την αρνητική συμβολή των τιμών για υπηρεσίες και δευτερευόντως από την αρνητική συμβολή των τιμών ενέργειας. Το γεγονός αυτό οφειλόταν στην επιβολή περιοριστικών μέτρων και ως εκ τούτου στην κατακόρυφη πτώση της ζήτησης για υπηρεσίες αλλά και για μετακινήσεις που οδήγησε στη μείωση των τιμών της ενέργειας.
Σήμερα η απότομη άνοδος των τιμών είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο πηγάζει από την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση στην παρούσα φάση συνθηκών υπερβάλλουσας ζήτησης η οποία επιδεινώνεται από την έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων για την μεταφορά των αγαθών.
Οι πληθωριστικές πιέσεις εντείνονται λόγω α) της υπερβολικής αύξησης της ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες που ακολούθησε μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων για την αναχαίτηση της πανδημίας με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πληθωρισμός ζήτησης και β) της αύξησης του κόστους παραγωγής, εξ αιτίας των δυσλειτουργιών στην λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων, με συνέπεια να δημιουργούνται αυξημένα κόστη από την πλευρά της παραγωγής που έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πληθωρισμός κόστους. Η αναντιστοιχία μεταξύ αυξημένης ζήτησης και περιορισμών στην προσφορά δημιουργούν υπερβάλλουσα ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, με αποτέλεσμα οι τιμές να παρουσιάζουν αυξητική τάση.
Η έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων
Με βάση τα στοιχεία του 2018, το 2% των εμπορευμάτων από την Κίνα μεταφέρεται με τραίνα, το 4% με αεροπλάνα και το 94% των αγαθών μεταφέρονται δια θαλάσσης εκ των οποίων το 65% από αυτά μεταφέρονται σε εμπορευματοκιβώτια (containers). Ένα πλοίο μπορεί να μεταφέρει μέχρι 18.000 εμπορευματοκιβώτια τα οποία για να μεταφερθούν με τραίνο θα χρειαζόντανε βαγόνια μήκος 66 μιλίων!
Πριν 40 χρόνια, τα εμπορευματοκιβώτια μετέφεραν περίπου 100 εκ. τόνους εμπορευμάτων. Με βάση τα στοιχεία το 2018 μετέφεραν 1,90 δις τόνους εμπορευμάτων, δηλαδή 19 φορές περισσότερα εμπορεύματα.
Η έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων έχει οδηγήσει στην αύξηση του μεταφορικού κόστους. Η απότομη μείωση της ζήτησης κατά την έναρξη της πανδημίας έχει ως αποτέλεσμα πάρα πολλά άδεια εμπορευματοκιβώτια να καθηλωθούν σε διάφορα λιμάνια στην αρχή και κατά την διάρκεια της πανδημίας. Τα άδεια εμπορευματοκιβώτια θα πρέπει να μεταφερθούν στις εξαγωγικές χώρες για να μεταφέρουν τα εμπορεύματα ώστε να καλύψουν την αυξημένη συσσωρευμένη ζήτηση που εκδηλώθηκε πρόσφατα. Η πανδημία έχει οδηγήσει να εργάζονται λιγότεροι εργάτες στα λιμάνια. Επίσης έχει αλλάξει τις συνήθειες του τρόπου που κάνουμε τις αγορές μας. Η ευκολία των ηλεκτρονικών αγορών ακόμα και από το κινητό μας, έχει αυξήσει κατά πολύ τις online αγορές με αποτέλεσμα να αυξηθεί ακόμα περισσότερο η ζήτηση.
Η Κίνα το 2018 ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αγαθών εξάγοντας αγαθά αξίας περίπου 2 τρισεκατομμύρια δολαρίων σύμφωνα με το Trade Data Monitor (TDM). Το 2018 εξήγαγε προς τις ΗΠΑ αγαθά αξίας 540 δις δολαρίων και προς την Ε.Ε. πραγματοποίησε εξαγωγές ύψους 395 δισ. δολ. Η Ε.Ε. το 2018 πραγματοποίησε προς την Κίνα εξαγωγές ύψους 210 δις δολαρίων.
Την λίστα των μεγαλύτερων εισαγωγέων από την Κίνα συμπληρώνουν η Ιαπωνία το Βιετνάμ, και η Ινδία. Το 2018, 117 χώρες εισήγαν από την Κίνα αγαθά τουλάχιστον ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων και 38 χώρες εισήγαν αγαθά από την Κίνα τουλάχιστον 10 δις $ σύμφωνα με την TDM.
Όλες οι χώρες αυτές που εισάγουν από την Κίνα και από άλλες ασιατικές χώρες αντιμετωπίζουν αυξημένα μεταφορικά κόστη των εμπορευματοκιβωτίων κατά 4 έως 6 φορές σε σχέση με το 2019 και αυξημένες τιμές των εισαγόμενων ειδών.
Η Κίνα αντιμετωπίζει αυξημένα κόστη για να εισαγάγει πρώτες ύλες και ενέργεια, να τα επεξεργαστεί για να αυξήσει την παραγωγή της ώστε να καλύψει την αυξημένη ζήτηση για τις εξαγωγές της. Το αποτέλεσμα είναι να εξάγει σε αρκετά υψηλότερες τιμές σε σχέση με το παρελθόν.
Ενέργεια
Η σταδιακή ομαλοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας, κατά το τρέχον έτος, έχει οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για ενέργεια, η οποία τροφοδοτεί την άνοδο των τιμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι, από την αρχή του έτους, οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent και του φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί κατά 45% και 101% αντίστοιχα (στοιχεία έως 17.09.2021). Η Ελλάδα, ως καθαρός εισαγωγέας πετρελαίου και φυσικού αερίου και χώρα με σημαντικά υψηλότερο ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης (74,1%, το 2019) σε σύγκριση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο (60,7%, το 2019), επιβαρύνεται από την άνοδο των τιμών, καθώς, μεταξύ άλλων, αυξάνεται το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Σε πολλές περιοχές της βορειοανατολικής Κίνας οι διακοπές ρεύματος επεκτάθηκαν εκτός από τις βιομηχανίες, και στις κατοικημένες περιοχές. Τις ώρες αιχμής εφαρμόζεται η χρήση δελτίων κατανάλωσης για το ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ σε πολλές πόλεις δίνονται συστάσεις στους κατοίκους να μη χρησιμοποιούν τις ενεργοβόρες συσκευές.
Δημοσιονομικά μέτρα
Η πανδημική κρίση υποχρέωσε τις εθνικές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο να λάβουν έκτακτα δημοσιονομικά μέτρα, προκειμένου να στηρίξουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική χρηματοδοτήθηκε μέσω της έκδοσης νέου χρέους, με αρωγό τα χαμηλά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών. Παράλληλα, παρατηρήθηκε συσσώρευση καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ως απόρροια της μειωμένης κατανάλωσης λόγω των μέτρων περιορισμού που επιβλήθηκαν. Στην Ελλάδα, η αύξηση ανήλθε σε περίπου σε 30 δισ., στο διάστημα Μαρτίου 2020-Ιουλίου 2021. Ο μετασχηματισμός μέρους των συσσωρευμένων καταθέσεων σε κατανάλωση αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση τη ζήτηση και κατά συνέπεια το γενικό επίπεδο των τιμών.
Ελλείψεις σε chips
Η παγκόσμια κρίση του κορωνοϊού δημιούργησε μία παγκόσμια έλλειψη σε chips. Στην αρχή της πανδημίας πολλές εταιρίες μείωσαν τις παραγγελίες τους σε chips για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της πανδημίας που ανέμεναν. Τότε προέβλεπαν μία σημαντική πτώση της παγκόσμιας οικονομίας.
Τα chips βρίσκονται παντού σχεδόν σε ότι χρησιμοποιούμε, βρίσκονται στον υπολογιστή μας, στο κινητό μας, στην τηλεόραση μας, μας επιτρέπουν να οδηγούμε το αυτοκίνητο μας ή να κάνουμε διαδικτυακές αγορές με την πιστωτική μας κάρτα. Επίσης χρησιμοποιούνται στα ρομπότ και σε μυριάδες εφαρμογές την βιομηχανία. Αυτή τη στιγμή 10.000 αυτοκίνητα είναι αποθηκευμένα έξω από τα εργοστάσια τα οποία περιμένουν να έλθουν οι παραγγελίες των chips όταν αυτά θα είναι διαθέσιμα για να τοποθετηθούν στα αυτοκίνητα και να μπορέσουν να πουληθούν.
Οι άνθρωποι που έμεναν κλεισμένοι στα σπίτια τους άρχισαν να παραγγέλνουν διαδικτυακά και εκτόξευσαν τις διαδικτυακές πωλήσεις των επιχειρήσεων. Τότε οι άνθρωποι άρχισαν να αγοράζουν υπολογιστές για να μετατρέψουν το σπίτι τους σε γραφείο, για να παρακολουθούν διαδικτυακά μαθήματα, να αγοράζουν όργανα γυμναστικής και κονσόλες παιχνιδιών για διασκέδαση με αποτέλεσμα να εκτοξευθεί ζήτηση για chips.
Η πανδημία επιτάχυνε τα βήματα της ψηφιοποίησης και για την ψηφιοποίηση απαιτούνται πολλά chips. Ένα τρισεκατομμύριο chips παράγονται κάθε χρόνο. Απαιτούνται περίπου δύο μήνες για να κατασκευαστεί ένα τσιπ και υπάρχουν πολλές εταιρείες που τα κατασκευάζουν. Ένα chip σιλικόνης θα περάσει μέσα από περισσότερο από 3000 βήματα και δεκάδες μηχανές για να κατασκευαστεί.
Η έλλειψη chips οδήγησε τους κατασκευαστές αυτοκινήτων να σταματήσουν την παραγωγή σε αρκετά εργοστάσια μα αποτέλεσμα να έχουν απώλειες εκατομμυρίων δολαρίων από χαμένες παραγωγές και πωλήσεις. Η Ford, Tesla, BMW, Mercentes, Nissan, είναι εταιρείες οι οποίες ανακοίνωσαν δυσκολίες στην προμήθεια chips αυτοκινήτων. Μία από τις μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες του κόσμου η General Motors θα χάσει 2 δς $ διότι η έλλειψη chips την ανάγκασε να κλείσει κάποια από τα εργοστάσια της.
Επιπλέον η παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία θα παράγει 4 εκατομμύρια λιγότερα αυτοκίνητα που αντιστοιχούν σε απώλειες 110 δισεκατομμυρίων. Η προσφορά είναι περιορισμένη και η ζήτηση για υψηλής τεχνολογίας προϊόντα αυξάνει παντού. Στο eBay τα PlayStation 5 πωλούνται σε τιμή 50-100% υψηλότερη. Ο χρόνος παράδοσης πλέον για παραγγελίες σε κονσόλες παιχνιδιών, σε κάρτες γραφικών υψηλής ανάλυσης είναι το 2023!
Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης
Τα εκτεταμένα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης που εφαρμόζουν οι κεντρικές τράπεζες, από το ξέσπασμα της πανδημίας, μέσω των μαζικών αγορών κρατικών, κυρίως, ομολόγων, αφενός οι κεντρικές τράπεζες πέτυχαν να συγκρατήσουν την άνοδο του κόστους δανεισμού των κρατών, αφετέρου δημιουργήθηκε πλεονάζουσα ρευστότητα. Στη μετά-πανδημική εποχή, με τους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης να προβλέπονται έντονα θετικοί τόσο για την παγκόσμια όσο και για την ελληνική οικονομία, στον βαθμό που η πλεονάζουσα ρευστότητα δεν συνοδεύεται από ανάλογη αύξηση της παραγωγής, δημιουργούνται πληθωριστικές πιέσεις.
Το πρόβλημα θα μπορέσει να αντιμετωπιστεί όταν ρυθμιστούν οι ανισορροπίες που προξένησε η πανδημική κρίση στην εφοδιαστική αλυσίδα και κατ’ επέκταση στην πραγματική οικονομία μετά από μια περίοδο κατάρρευσης της ζήτησης, η οποία ακολουθήθηκε από εκτόξευση της ζήτησης πριν η παραγωγή προλάβει να προσαρμοστεί. Η προσαρμογή, συνεπώς, της προσφοράς είναι το κρίσιμο σημείο για τον μετριασμό των πληθωριστικών πιέσεων μεσοπρόθεσμα.
Ο τουρισμός
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού (World Travel & Tourism Council), το 2020, ο ευρύτερος τουριστικός κλάδος υπέστη απώλειες, εξαιτίας της πανδημίας, ύψους 4,5 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ. Η πανδημική κρίση παρέλυσε τις μεταφορές και την τουριστική βιομηχανία, καθώς οι εθνικές κυβερνήσεις έλαβαν αυστηρά μέτρα και πολλούς ταξιδιωτικούς περιορισμούς.
Η συμβολή του τουριστικού κλάδου είναι καθοριστικής σημασίας στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα, καθώς αποτελεί σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης και πηγή απασχόλησης. Σύμφωνα με το World Travel & Tourism Council, ο τουριστικός κλάδος συνεισέφερε, το 2020, κατά 5,5% στο παγκόσμιο ΑΕΠ, έναντι 10,4% το 2019, εξαιτίας των συνεχιζόμενων περιορισμών στις μετακινήσεις. Παράλληλα, το 2020, χάθηκαν 62 εκατ. θέσεις εργασίας, με αποτέλεσμα ο αριθμός των απασχολούμενων σε ολόκληρο τον τομέα να διαμορφωθεί σε 272 εκατ., έναντι 334 εκατ., το 2019. Η εγχώρια τουριστική δαπάνη μειώθηκε κατά 45%, ενώ οι δαπάνες των διεθνών επισκεπτών υποχώρησαν κατά 69,4%.
Παρότι η πανδημία δεν έχει φθάσει στο τέλος της, η πορεία των εμβολιασμών ανά τον κόσμο και η εφαρμογή υγειονομικών πρωτοκόλλων υποδηλώνουν ότι ο διεθνής τουριστικός κλάδος θα οδηγηθεί σε σημαντικό μετασχηματισμό στο προσεχές μέλλον.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο εγχώριος τουρισμός έχει συμβάλλει, μερικώς, στον περιορισμό των απωλειών, ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν αναλάβει δράσεις για την επανενεργοποίηση του κλάδου, προστατεύοντας παράλληλα τις θέσεις εργασίας και τις επιχειρήσεις. Απαιτούνται ευέλικτες πολιτικές για να μπορέσει η τουριστική οικονομία να λειτουργήσει βραχυπρόθεσμα έως και μεσοπρόθεσμα. Συγκεκριμένα, είναι απαραίτητη η συντονισμένη δράση μεταξύ εθνικών κυβερνήσεων και ιδιωτικού τομέα σε όλα τα επίπεδα.
Οι σχεδιαζόμενες πολιτικές θα πρέπει να δίνουν έμφαση:
• Στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των ταξιδιωτών.
• Στη χρηματοδοτική στήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων.
• Στην προώθηση του εσωτερικού τουρισμού και στην υποστήριξη της ασφαλούς επιστροφής του διεθνούς τουρισμού.
• Στην παροχή σαφών πληροφοριών σε ταξιδιώτες και επιχειρήσεις.
• Στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των χωρών.
• Στην οικοδόμηση ενός πιο ανθεκτικού και βιώσιμου τουρισμού.
Το 2021 η καλή πορεία του τουρισμού έχει συμβάλει ουσιαστικά στην τόνωση της ζήτησης για το τουριστικό προϊόν, περιορίζοντας τον αρνητικό αντίκτυπο στις θέσεις απασχόλησης και ενισχύοντας την επιβίωση των επιχειρήσεων. Η πραγματική ανάκαμψη στην παγκόσμια τουριστική βιομηχανία θα είναι δυνατή μόνο όταν επιστρέψει πλήρως ο διεθνής τουρισμός. Τούτο απαιτεί παγκόσμια συνεργασία και τεκμηριωμένες λύσεις, προκειμένου οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί να αρθούν με ασφάλεια.
Το ΑΕΠ το πρώτο εξάμηνο του 2021, αυξήθηκε κατά 6,3% σε ετήσια βάση και υπάρχουν αισιόδοξες εκτιμήσεις για διαμόρφωση του ετήσιου ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ, συνολικά το 2021, άνω του 7%. Σε σύγκριση με τον κύκλο εργασιών του πρώτου επταμήνου του 2019, που αποτέλεσε χρονιά υψηλών επιδόσεων για τον ελληνικό τουρισμό, οι επιχειρήσεις του κλάδου του τουρισμού κατόρθωσαν να ανακτήσουν, στο διάστημα Ιανουαρίου-Ιουλίου 2021, ποσοστό 53%.»
Οι παράπλευρες απώλειες της πανδημίας στην οικονομία
