Των Γιώργου Ατσαλάκη, Βασίλη Τσούμπρη*
Η ανάλυση των δεδομένων προηγούμενων ιών μας δείχνουν ότι ξεκίνησαν ως επικίνδυνοι, και συνέχιζαν να μεταλλάσσονται και να απειλούν ολοένα και πιο σοβαρά την κοινωνία. Μετά την επίμονη και οργανωμένη αντίδραση της κοινωνίας, κατέληγαν να γίνουν ενδημικοί. Η μεταδοτικότητα και η θνησιμότητα των μεταλλάξεων ανησυχούν την κοινωνία. Η εξασθένιση είτε της μεταδοτικότητας είτε της θνησιμότητας κάποιας μετάλλαξης ίσως να μαρτυρεί την εξασθένιση και των επόμενων μεταλλάξεων έως ότου ο ιός γίνει ενδημικός.
Η μετάλλαξη Όμικρον διαδίδεται σε όλο τον κόσμο με πολύ υψηλό ρυθμό καθώς τα κρούσματα διπλασιάζονται κάθε δυο έως τρείς μέρες. Όσον αφορά την θνησιμότητα εξαρτάται από τις νοσηλείες όπου υπάρχουν ενθαρρυντικά στοιχεία για αρκετά μικρότερα επίπεδα. Χρειάζονται περαιτέρω δεδομένα για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Με δεδομένο ότι η Όμικρον μεταδίδεται 3-4 φορές περισσότερο από την Δέλτα θα πρέπει να δούμε 3-4 φορές λιγότερες νοσηλείες και θανάτους για να αντισταθμιστεί η υψηλή μεταδοτικότητα έναντι της Δέλτα. Σύμφωνα με τα δεδομένα της Gauteng της Ν. Αφρικής το κύμα της Όμικρον, κορυφώθηκε και ήδη μειώνεται σταθερά, ήταν μικρότερης χρονικής διάρκειας (σε 1,5 μήνα έφθασε στην κορυφή), έφθασε στο 90% της κορυφής της Δέλτα, οι εισαγωγές στα νοσοκομεία ήταν 50% λιγότερες και οι θάνατοι ήταν 85% λιγότεροι σε σχέση με την Δέλτα. Παρόλο που αυτά τα δεδομένα είναι πολύ ενθαρρυντικά υπάρχουν αρκετές διαφορές με την χώρα μας (μικρή μέση ηλικία, καλοκαίρι, κλπ.) και πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί έως ότου δούμε τα πραγματικά δεδομένα της χώρα μας.
Αντίστοιχα ενθαρρυντικά είναι τα δεδομένα από την Δανία, την Γερμανία, την Νορβηγία, την Ελβετία, Ιταλία, τον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο. Όμως ένα μικρό ποσοστό ενός μεγάλου αριθμού μπορεί να είναι ένας μεγάλος αριθμός και κυρίως για την χώρα μας όπου η Δέλτα επιμένει δίνοντας υψηλό επίπεδο θανάτων.
Μετά τις κορυφές των προηγούμενων κυμάτων οι θάνατοι αποκλιμακωνόταν μετά από 10-15 ημέρες. Στο παρόν κύμα έχουν περάσει τριπλάσιες ημέρες (45) από την κορύφωση των κρουσμάτων. Αυτό υπονοεί κρούσματα που δεν είχαν καταγραφεί. Η πίεση που ήδη υφίσταται το υγειονομικό σύστημα το καθιστά ακόμα πιο ευάλωτο σε επιπλέον νοσηλείες που θα προκύψουν από την Όμικρον. Επιπλέον το ποσοστό των νοσηλειών εξακολουθεί να είναι 5-6% των κρουσμάτων το οποίο είναι τριπλάσιο από αυτό των άλλων χωρών που έχουν αρκετό εμβολιασμένο πληθυσμό.
Η αντικατάσταση της Δέλτα από την επικράτηση της Όμικρον, υπό την προϋπόθεση ότι η Όμικρον θα έχει μικρότερη θνησιμότητα, θα συμβάλει στην μείωση των θανάτων από την Δέλτα. Με επιβεβαιωμένη πλέον την μεταδοτικότητα της Όμικρον θα περιμένουμε περισσότερα δεδομένα τις επόμενες μέρες για να απαντηθούν τρείς κρίσιμες ερωτήσεις: α) το ποσοστό επί των κρουσμάτων που θα ζητήσει νοσηλεία, β) πόσο χρόνο θα διαρκούν οι νοσηλείες και γ) το ποσοστό των βαριών νοσηλειών. Οι απαντήσεις αυτές θα βοηθήσουν αργότερα στην εκτίμηση της θνησιμότητας.
Σχήμα: Πιθανή εξέλιξη των κρουσμάτων της Όμικρο
Στο σχήμα απεικονίζονται τα δύο πιθανά σενάρια εξέλιξης του κύματος Όμικρον. Η κόκκινη καμπύλη απεικονίζει την πορεία των κρουσμάτων όταν αυτά διπλασιάζοντα κάθε δύο ημέρες και η μπλε καμπύλη όταν διπλασιάζοντα κάθε 3 ημέρες. Στον οριζόντιο άξονα απεικονίζονται οι ημέρες της εξέλιξης του κύματος.
Τα πρόσφατα μέτρα της πολιτείας έχουν σκοπό να καθυστερήσουν την εμφάνιση του διπλασιασμού των κρουσμάτων κάθε δυο μέρες. Ο διπλασιασμός των κρουσμάτων κάθε 3 αντί για 2 ημέρες θα καθυστερήσει την ανάπτυξη του κύματος περίπου 10 ημέρες και θα κατανείμει την πίεση στα νοσοκομεία σε περισσότερες ημέρες. Εάν τα μέτρα τηρηθούν ίσως ο διπλασιασμός των κρουσμάτων να γίνεται κάθε 4 μέρες, οπότε η καθυστέρηση ανάπτυξης του κύματος θα είναι περίπου 20 ημέρες. Αυτός ο χρόνος θα είναι πολύτιμος για την επίσπευση των εμβολιασμών.
Παρόλα αυτά η απότομη άνοδος το κρουσμάτων θα αντιστοιχεί και σε μειωμένη διάρκεια του κύματος.
Μέχρι σήμερα είναι εμβολιασμένο περίπου το 70% του πληθυσμού με μία δόση και περίπου το 65% με δύο δόσεις. Περίπου το 30% έχει λάβει την αναμνηστική δόση.
Καθώς η όμικρον παρακάμπτει την ανοσία, ένα μέρος των μολύνσεων θα προέρχεται από την «δεξαμενή» των εμβολιασμένων και αυτών που ήδη έχουν νοσήσει και το υπόλοιποι από τους μη έχοντες ανοσία. Χρειάζονται περισσότερα πραγματικά δεδομένα για να δούμε το ακριβές ποσοστό αυτών που θα νοσηλευτούν. Εν τω μεταξύ τα δεδομένα δείχνουν ότι ο εμβολιασμός και η τήρηση των μέτρων είναι μονόδρομος για την αντιμετώπιση της Όμικρον.
Σύμφωνα με νέα έρευνα του Αμερικάνικου κέντρου ελέγχου λοιμόξεων, εκείνοι που εμβολιάστηκαν με Pfizer or Moderna έχουν 1/3 λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν εξ αιτίας άλλων μη covid ασθενειών. Άρα ο εμβολιασμός προστατεύει και από άλλες ασθένειες.
* Ο Γιώργος Ατσαλάκης, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης.
Ο Βασίλης Τσούμπρης είναι ερευνητής, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
