Οι νέοι τρόποι για επιβίωση των οργανισμών στις ακραίες διαστημικές συνθήκες, όπως συμβάλλουν με ποικίλους τρόπους στην διαβίωσή μας πάνω στην Γη, βελτιστοποιώντας διαδικασίες και δίνοντας νέες δυνατότητες για την παραγωγή απαραίτητων αγαθών, όπως φαρμάκων, επισημαίνει υποψήφιος Διδάκτορας Έκτορας-Ανδρέας Σταυρακάκης, σε συνέντευξη στο Κρητών Επιχειρείν, για την συμμετοχή του, στο Ευρωπαϊκού Διαστημικού συνεδρίου COSPAR2022.
Ο υποψήφιος Διδάκτορας Έκτορας-Ανδρέας Σταυρακάκης έχει μεταβεί στην Γρανάδα της Ισπανίας στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Διαστημικού συνεδρίου EPSC2022, για να παρουσιάσει την δουλειά της Ομάδας του με τίτλο εργασία «Introducing the First Greek Martian and Lunar Simulants», όπου παράλληλα είναι συνδιοργανωτής 2 ημερίδων, του AbGradEPEC 2022 στις 18 Σεπτεμβρίου και του Habitability and biosignatures for the search for life in our Solar system στις 23 Σεπτεμβρίου 2022.
Ο κ. Έκτορας-Ανδρέας Σταυρακάκης, είναι Μηχανικός Μεταλλείων-Μεταλλουργός, υποψήφιος διδάκτορας του ΕΜΠ σε θέματα ακραίων γεωλογικών περιβαλλόντων-πλανητικής γεωλογίας και διαστημικής τεχνολογίας.
Πότε ιδρύθηκε η Επιτροπή Διαστημικής Έρευνας (Committee on Space Research -COSPAR);
Το COSPAR, είναι μια Διεθνής Οργάνωση που ξεκίνησε στις αρχές της εξερεύνησης του διαστήματος την δεκαετία του 1950 και πιο συγκεκριμένα το 1958, από επιστήμονες από όλο τον κόσμο με στόχο να ενισχύει και να καθοδηγεί την διαστημική έρευνα. Η έμφαση που δίνεται είναι στη διευκόλυνση της διάθεσης και διάχυσης της γνώσης και πληροφορίας ανάμεσα στα μέλη της επιστημονικής κοινότητας, μέσω διαφόρων δράσεων, διεθνών συναντήσεων και ομάδων εργασίας (working groups). Αποτελεί, με πιο απλά λόγια, το κοινό έδαφος και το μέσο διασύνδεσης των επιστημόνων του διαστήματος, διεθνώς.
Το COSPAR διοργανώνεται από το 1958 ανελλιπώς και φέτος ολοκλήρωσε, στις 25 Ιουλίου, την 44η Γενική του Συνέλευση στην Ελλάδα. Σημειώνεται ότι το COSPAR γίνεται κάθε δύο χρόνια και κάθε φορά γίνεται σε διαφορετική Ήπειρο και διαφορετική χώρα. Φέτος είχε επιλεγεί η Ευρώπη και η Ελλάδα αντίστοιχα.
Ποιά η συμμετοχή της Ελληνικής επιστημονικής κοινότητας, στην 44η Γενική Συνέλευση της COSPAR που διοργανώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα;
Η Ελληνική Διαστημική Επιστημονική κοινότητα, συμμετείχε δυναμικά στο συνέδριο αυτό, κάτι που είναι και σύνηθες για τις κοινότητες των χωρών υποδοχής του συνεδρίου. Κατά την διάρκεια της παρακολούθησης του συνεδρίου είχα την χαρά να παρακολουθήσω δύο ομιλίες που πραγματοποιήθηκαν από Έλληνες επιστήμονες των Ελληνικών Πανεπιστημίων και τρεις από Έλληνες του Εξωτερικού. Να σημειώσω ότι στο πρόγραμμα του συνεδρίου υπήρχαν 8-10 τουλάχιστον παράλληλες ομιλίες-ενότητες (sessions) κάθε μέρα, σε διαφορετικές θεματικές και ερευνητικές ενότητες, και συνεπώς επικεντρωθήκαμε στην παρακολούθηση των θεματικών ενοτήτων των Scientific Commission B και F, του ερευνητικού και εργασιακού ενδιαφέροντος της Ομάδας μας στο ΕΜΠ. Οι ομιλίες της επιτροπής Β επικεντρώνονται στην μελέτη Πλανητών και γεωδών σωμάτων, όπως τους μετεωρίτες, τη Σελήνη, τον Πλανήτη Άρη, άλλους πλανήτες και τα φεγγάρια άλλων πλανητών, και καλύπτει επιπλέον τις επιστήμες της Αστροχημείας, αυτές της εκμετάλλευσης πρώτων υλών του διαστήματος καθώς και κομμάτι της μελέτης των εξωπλανητών. Η επιτροπή F ασχολείται με θέματα σχετικά με την Αστροβιολογία, την παραμονή και υγεία των αστροναυτών στο διάστημα, την επίδραση βαρύτητας και ακτινοβολιών, μελέτη οικοσυστημάτων, καθώς και θέματα διαστημικού φαγητού και διαστημικών βάσεων.
Στα πλαίσια άλλων επιτροπών, όπως των Scientific Commission D και E που ασχολούνται με την Αστροφυσική και Αστρονομία, γνωρίζω ότι υπήρχε πιο διευρυμένη Ελληνική συμμετοχή, όπως για παράδειγμα μέσω του Αστεροσκοπείου Αθηνών και του ΕΚΠΑ, μια και αυτά τα αντικείμενα αντιπροσωπεύονται παραδοσιακά από πιο πολλές ερευνητικές ομάδες στην Ελλάδα. Επιγραμματικά, διαφάνηκε ότι η Ελληνική Διαστημική Επιστημονική κοινότητα, έχει την ικανότητα και το υπόβαθρο να έχει δυναμική διεθνή παρουσία και στα διαστημικά δρώμενα, σε συνέδρια υψηλού επιπέδου. Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, η Ελληνική Διαστημική Επιστημονική κοινότητα είναι πολυπληθής, αλλά μεγάλος περιοριστικός παράγοντάς της αποτελεί το γεγονός ότι στην πλειοψηφία της απαρτίζεται από διάσπαρτες κοιτίδες ατόμων-ομάδων εργασίας ανά την Ελλάδα.
Ποιά η συμβολή των Ελλήνων ερευνητών στην παγκόσμια έρευνα στα πλαίσια του συνεδρίου;
Θα μπορούσα να την χαρακτηρίσω ενδιαφέρουσα και ελπιδοφόρα. Δυστυχώς, περιορίζομαι βάση των ομιλιών-ενοτήτων που παρακολούθησα, όμως όπως προανέφερα, υπήρχε μεγάλη Ελληνική συμμετοχή η οποία διαφαίνεται και από τον κατάλογο των συγγραφέων-εργασιών του συνεδρίου που δείχνει σημαντικό αριθμό συμμετοχών από τα ελληνικά πανεπιστήμια. Γενικότερα, όμως, το ερώτημα αυτό πρέπει να απαντηθεί μέσω δύο πτυχών και οπτικών. Αυτής που αφορά τους Έλληνες ερευνητές εντός Ελλάδος και των Ελλήνων εκτός Ελλάδος, που περιλαμβάνουν και τους επιστημονικούς μετανάστες (brain drain) και τους Έλληνες της διασποράς. Όσον αφορά στην δουλειά εντός Ελλάδος, θα ξεκινήσω κάνοντας αναφορά στην Ομάδα μας της «Πλανητικής Γεωλογίας, Αστροβιολογίας και Αστροχημείας» στο ΕΜΠ, που συμμετείχε στο συνέδριο με δύο εργασίες και των ομιλιών από Έλληνες που κατάφερα να παρακολουθήσω.
Για πρώτη αφορά στην Ελλάδα γίνεται μελέτη μιμητικών υλικών ρηγόλιθου και χωμάτων/εδαφών (regolith soil and regolith materials) στην οποία είμαι επικεφαλής του έργου (project). Το έργο εμπίπτει στα πλαίσια της διδακτορικής μου διατριβής και αφορά την μελέτη δημιουργίας υλικών που προσομοιάζουν τα υλικά της επιφάνειας της Σελήνης και του Πλανήτη Άρη. Η προσομοίωση είναι αποτέλεσμα της σύνθεσης φυσικών και τεχνητών πολυπαραμετρικών υλικών που πλησιάζουν έναν αριθμό ιδιοτήτων που γνωρίζουμε λόγω των δεδομένων που συλλέγονται από τα Σεληνιακά και Αρειανά δείγματα κατά τις διάφορες διαστημικές αποστολές. Σε αυτό το θεματικό πλαίσιο του συνεδρίου παρουσιάσαμε στην μία μας ομιλία το έργο τριών παράλληλων ερευνητικών δράσεων που τώρα είναι στο τελικό στάδιο συγγραφής και δημοσίευσης. Αυτές περιλαμβάνουν μια λεπτομερή επισκόπηση σχετικά με την υπάρχουσα κατάσταση όσον αφορά σε Αρειανά μιμητικά υλικά (Current state of Martian simulants) που πλέον αποκτούν και εμπορική αξία, στην συνέχεια την δημιουργία ενός νέου συστήματος ταξινόμησης και εκτίμησης ποιότητας αυτών των υλικών που δεν υπήρχε στην βιβλιογραφία μέχρι τώρα (Simulant classificaiton system), ενώ τέλος εστιάσαμε την προσοχή των συνέδρων στην ύπαρξη πλέον των πρώτων Ελληνικών Αρειανών και Σεληνιακών μιμητικών υλικών που ήδη η ποιοτική τους κατάταξη είναι πολύ υψηλή με βάση τον «δείκτη πιστότητας και ομοιότητας» αυτών των υλικών σε σύγκριση με υλικά της Σελήνης και του Πλανήτη Άρη (1st Greek Lunar and Martian simulants that boost amongst the highest fidelities).
Η δεύτερη ομιλία μας παρουσιάστηκε από τον Καθηγητή Ηλία Χατζηθεοδωρίδη και ανακοίνωνε ένα ερευνητικό έργο που έχουμε αναλάβει με χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Διαστημικό Οργανισμό (European Space Agency, ESA) για την δημιουργία ενός οργάνου μέτρησης δραστικών μορφών οξυγόνου. Η σημασία αυτού του οργάνου είναι μεγάλη όσον αφορά στην μελέτη της επιφάνειας των άλλων γεωδών σωμάτων, καθώς και για την υγεία των αστροναυτών όταν επισκέπτονται αυτά τα σώματα ή διαβιούν στο διάστημα για μεγάλες χρονικές περιόδους. Επιπρόσθετα, το όργανο αυτό αξιοποιείται και για την παραγωγή οξυγόνου από εδάφη της Σελήνης και του Άρη που μπορεί να αποδώσει τον αναγκαίο αέρα στους αστροναύτες για την παραμονή τους σε αυτά τα ουράνια σώματα. Η παραγωγή του οξυγόνου χαρακτηρίζεται από την περιοδική εκμετάλλευση των ίδιων υλικών από τις ίδιες εκτάσεις και μπορεί να υποστηριχθεί ενεργειακά από ανακυκλώσιμες πηγές ενέργειας. Το πρόγραμμα αυτό βασίζεται στην συνεργασία της ομάδας μας με την ομάδα του ομότιμου Καθηγητή Βιοχημείας Χρήστου Γεωργίου από το Πανεπιστήμιο της Πάτρας, και την Ελληνική ιδιωτική εταιρία 01 Mechatronics του δρ Ιωάννη Μαρκόπουλου.
Παράλληλα, στα πλαίσια της ενότητας F2.3 (session) είχα την χαρά να παρακολουθήσω μια επιπλέον ελληνική συμμετοχή που αφορούσε στην δημιουργία ενός συστήματος μέτρησης ραδιενέργειας-ακτινοβολίας στο διάστημα, έρευνα που γίνεται σε συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες, καθώς και την μελέτη ενσωμάτωσης αυτού του αισθητήρα σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα υπό το πρότυπο cubesat στα πλαίσια συνεργασίας με τον Ευρωπαϊκό Διαστημικό Οργανισμό (European Space Agency, ESA).
Στις ομιλίες και ενότητες (session) των επιτροπών Β και F που παρακολούθησα δεν είχα την χαρά να δω άλλη συμμετοχή από την Ελλάδα. Ωστόσο, είχα την χαρά να παρακολουθήσω παρουσιάσεις και να γνωρίσω τρεις Ελληνίδες του Εξωτερικού, οι δύο εκ των οποίων εργάζονται στην Αμερική και επικεντρώνονται στην μελέτη του Πλανήτη Άρη (ενότητα Β2.4 που αναφέρεται στην έρευνα του Πλανήτη Άρη), ενώ η τρίτη εργάζεται στην Αγγλία στην θεματική ενότητα της ανάκτησης πρώτων υλών μέσω μεθόδων κατάλυσης επιφανειακού υλικού εδάφους (ενότητα Β0.2 που αναφέρεται στα διαστημικά υλικά – Space Resources).
Ποιό το όφελος στην καθημερινότητα των πολιτών από τα αποτελέσματα της διαστημικής έρευνας;
Η διαστημική έρευνα είναι πολύ πιο κοντά στον μέσο πολίτη, ιδιαίτερα σήμερα, ενώ θα τον προσεγγίζει ακόμη περισσότερο με το πέρασμα των χρόνων. Παρόλα αυτά, πολλές φορές τα οφέλη είναι δυσδιάκριτα και οι τεχνολογίες-ανακαλύψεις χρειάζονται ένα εύλογο χρονικό διάστημα ώστε να διαχυθούν και να αξιοποιηθούν, ώριμες πια στο σύνολο της κοινωνίας. Για παράδειγμα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές οφείλουν μεγάλο κομμάτι της ανάπτυξής τους στο διάστημα, διάφορα υλικά, όπως το nylon, τα συστήματα GPS, κ.ά., έχουν την βάση τους στην έρευνα και τις εφαρμογές του Διαστήματος. Αυτά αποτελούν τα συνήθη παραδείγματα στα πλαίσια αυτού του ερωτήματος, τα οποία ναι μεν προήλθαν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό από επιστημονική ανάπτυξη, αποτελούν όμως πλέον ειδικά αλλά ευρέως διαδεδομένα τεχνολογικά αγαθά.
Συνεπώς, εξειδικεύοντας στο κομμάτι της επιστήμης του διαστήματος, οι μελέτες σχετικά με την συμπεριφορά του Ηλίου, το κλίμα της Γης, τα φαινόμενα συχνότητας-απειλής από μετεωρίτες και αστεροειδείς, το μαγνητικό πεδίο, η δημιουργία του Ηλιακού συστήματος και της Γης, και τόσα άλλα, έχουν τεράστιο ενδιαφέρον. Αρχικά, ο Ήλιος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την συμπεριφορά των προαναφερθέντων με άμεσες συνέπειες για τον Πλανήτη μας και τον άνθρωπο, έστω και εάν αυτές δεν είναι εύκολα ορατές ακόμα και στο χρονικό εύρος μιας γενιάς ή ακόμα και της ζωής ενός ανθρώπου. Παράλληλα, η μελέτη της Αστροβιολογίας, προχωράει με κάθε τρόπο και προς κάθε φαντασία τη γνώση μας σχετικά με την δημιουργία και επιβίωση της ζωής, προσθέτοντας κάθε χρόνο πληθώρα νέων ακραίων οργανισμών στο γνωστικό μας πλαίσιο. Επίσης, οι νέοι τρόποι για επιβίωση των οργανισμών στις ακραίες διαστημικές συνθήκες, όπως και η ανάγκη εύρεσης μεθόδων συλλογής και αξιοποίησης διαστημικών πρώτων υλών με στόχο την δημιουργία διαστημικών βάσεων, συμβάλλουν με ποικίλους τρόπους στην διαβίωσή μας πάνω στην Γη, βελτιστοποιώντας διαδικασίες και δίνοντας νέες δυνατότητες για την παραγωγή απαραίτητων αγαθών, όπως φαρμάκων.
Τι αποκομίσατε από την συμμετοχή σας και την παρουσίαση των εργασιών σας;
Η συμμετοχή σε κορυφαία διαστημικά συνέδρια, και ειδικότερα στην κορωνίδα τους που αποτελεί το COSPAR, είναι μια ιδιαίτερη τιμή που από μόνη της αποτελεί την καλύτερη ανταμοιβή των κόπων μας, αλλά και ένδειξη ως προς την σημασία και απήχηση του έργου μας. Ειδικότερα, μπορώ να πω ότι η πρόταση για την δημιουργία καθαρού και εμπεριστατωμένου συστήματος πρωτοκόλλων και διαδικασιών, σχετικά με τα μιμητικά υλικά – χώματα (simulants) που ανέφερα στην δική μου ομιλία, ενισχυμένα με το σύστημα ταξινόμησης που προτείνουμε, αποτελεί μόνο τον ακρογωνιαίο λίθο του συνολικού έργου, και έλαβε πάρα πολύ καλά σχόλια. Επιπλέον, η δημιουργία των πρώτων Ελληνικών μιμητικών υλικών (1st Greek Martian and Lunar Simulants) εντυπωσίασαν, κυρίως λόγω της ποιότητάς τους και του ποσοστού πιστότητας που έχουν στην σύγκρισή τους με εδάφη του Άρη και της Σελήνης, ειδικότερα όταν συγκρίνονται με αντίστοιχα δεδομένα της βιβλιογραφίας.
Στην δεύτερη εργασία μας, για τον αισθητήρα οξυγόνου υπήρξαν επίσης πολύ θετικές αντιδράσεις, καθώς το ενδιαφέρον για ένα τέτοιο όργανο είναι εξαιρετικά μεγάλο στην εξερεύνηση ζωής, π.χ. του πλανήτη Άρη μια και η ύπαρξη δραστικών μορφών οξυγόνου αποκλείει σε μεγάλο βαθμό την ύπαρξη ζωής ή μοριακών ιχνών που μπορεί να έχει αφήσει κάθε πιθανή ζωή. Το όργανο αυτό είναι υψηλής τεχνολογίας, ιδιαίτερα μικρό σε μέγεθος μια και κατασκευάζεται με τεχνικές που απαιτούν μικροτεχνολογίες, και μπορεί να κάνει μετρήσεις επιτόπου. Στην μεγαλύτερη του κλίμακα, μπορεί να μετατραπεί σε μηχανισμό επιτόπιας παραγωγής οξυγόνου, όπως ήδη αναφέρθηκε, γεγονός που ενισχύει το ενδιαφέρον για την κατασκευή και χρήση του.
Καταλαβαίνω ότι πραγματοποιήσατε κάποιες επαφές στο συνέδριο;
Ναι, είναι γεγονός. Αρκετοί ξένοι επιστήμονες ήρθαν σε επαφή μαζί μας, τόσο για τον μικρο-όργανο που ανακοίνωσε ο καθηγητής μου Δρ Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, όσο και σε εμένα για τα μιμητικά υλικά. Πιο ειδικά, στην περίπτωση των μιμητικών υλικών μπορώ μόνο να πω ότι εκδηλώθηκε ιδιαίτερο ενδιαφέρον από δύο ομάδες της Γερμανίας, δύο της Αγγλίας, μία από τις ΗΠΑ, και μία από το Βέλγιο. Να σημειώσουμε εδώ, ότι έχουμε ήδη συνεργασία με ομάδα από την Ακαδημία Επιστημών και Πανεπιστήμιο της Τσεχίας.
Επιπλέον, με χαροποίησαν ιδιαίτερα οι επαφές που είχα με εθελοντές του συνεδρίου. Στην πλειοψηφία τους είναι φοιτητές των Ελληνικών Πανεπιστήμιων με αγάπη για το διάστημα. Σε εκτενείς συνομιλίες που είχα μαζί τους, ανέφερα το έργο της Ομάδας μας στο ΕΜΠ καθώς και τις δυνατότητες πραγματοποίησης μαζί μας πτυχιακών εργασιών διαστημικού ενδιαφέροντος, αλλά και ακόμα συμμετοχής τους στην ερευνητική μας ομάδα, πράγμα που δέχτηκαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ενθουσιασμό. Είναι σκόπιμο να αναφέρω ότι οι ερευνητικές δράσεις που έχει η Ομάδα μας ποικίλουν θεματικά ενώ καλύπτουν μεγάλο βαθμό καινοτομίας. Έτσι, όχι μόνο καλύπτουν απόλυτα τα ενδιαφέροντα πολλών νέων Ελλήνων φοιτητών, αλλά επιπλέον εμπνέουν αυτούς. Για παράδειγμα, εισάγαμε ήδη εδώ και πάνω από δυό δεκαετίες τα αντικείμενα της αστροβιολογίας, αστροχημείας και της μελέτης μετεωριτών, επίσης την δυνατότητα που δίνουμε για την ανάπτυξη μικρο-οργάνων με στόχο την διερεύνηση πλανητών επιτόπου αλλά και στο εργαστήριο, ενώ τελευταία εισάγαμε πρώτοι και αντικείμενα που σχετίζονται με την οργάνωση του πληροφορικού υποβάθρου όλων των προηγούμενων με στόχο την ανάκτηση πρώτων υλών από το διάστημα ή την διαβίωση σε αυτό. Όλα αυτά αποτελούν ιδιαίτερες καινοτομίες για την χώρα μας. Επιπλέον, με βάση της τελευταίες εξελίξεις στην ερευνά μας σχετικά με τα μιμητική υλικά (simulant materials) στην Ελλάδα προσομοίωσης του Άρη και της Σελήνης, αποτελούμε την πρώτη ομάδα που δημιουργεί και ασχολείται μαζί τους στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα έχουμε θέση τα θεμέλια για παγκόσμιες πρωτοτυπίες και καινοτομίες στο αντικείμενο. Επιπλέον, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω τις συναντήσεις με γνωστούς και φίλους από παλαιότερα συνέδρια και άλλες διεθνείς συνεργασίες, έπειτα από τρία χρόνια, λόγω της πανδημίας. Ενδεικτικά, είχα την χαρά να ξαναδώ και να μιλήσω με τον Δρ Keyron Hickman-Lewis, συνεργάτη μου στην επιτροπή του δικτύου AbGradE και μέλος της επιστημονικής ομάδας γεωλογικής καταγραφής της αποστολής rover Mars 2020 Perseverance, τον Δρ Cyprien Verseux πρώην αναλογικό αστροναύτη εκ μίας των μεγαλύτερων (διάρκειας ενός έτους απομόνωσης) και σημαντικότερης αναλογικής αποστολής την HI-SEAS IV, ο οποίος διετέλεσε και διοικητής της βάσης Concordia στην Ανταρκτική και μελετητής σχεδιασμού αναλογικών και διαστημικών βάσεων και βιολογικών διεργασιών.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Έκτορας-Ανδρέας Σταυρακάκης είναι υποψήφιος διδάκτορας και διπλωματούχος μηχανικός της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών ΕΜΠ. Αποτελεί μέλος της ερευνητικής ομάδας Πλανητικών επιστημών, Αστροβιολογίας και Αστροχημείας του Καθηγητή Δρ Ηλία Χατζηθεοδωρίδη, που ασχολείται επίσης με θέματα διάδοσης των επιστημών και εκπαίδευσης νέων. Είναι υπεύθυνος επικοινωνίας και μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του δικτύου AbGradE (Astrobiology Graduates in Europe), που έχει ως στόχο μέσω συνεδρίων και διάφορων διεθνούς απήχησης δράσεων να φέρουν κοντά τους νέους επιστήμονες σε θέματα του διαστήματος. Επιπλέον, αποτελεί μέλος του νεοσύστατου Ελληνικού επιστημονικού συλλόγου Stellar Discoveries που πραγματοποιεί παρόμοιες δράσεις και μέσω του οποίου διοργάνωσε το 2022 1st Hellenic Space Youth meeting. Έχει λάβει διάφορα βραβεία για το επιστημονικό του έργο, όπως βραβείο για την μελέτη δικτύου νανοδορυφόρων στην Σελήνη από την International Academy Astronautics (IAA), και υποτροφία από τον Ευρωπαϊκό Διαστημικό Οργανισμό (ESA) για συμμετοχή σε συνέδρια. Ασχολείται ερευνητικά σε τομείς των διαστημικών επιστημών και τεχνολογιών με διδακτορική μελέτη την εφαρμογή τεχνολογιών σε φυσικά ή τεχνητά ακραία γεωλογικά περιβάλλοντα της γης και του διαστήματος. Οι ερευνητικές του δραστηριότητες αναπτύσσονται σε διάφορες πτυχές των διαστημικών επιστημών και τεχνολογιών, χωρίς να περιορίζονται, αλλά ειδικεύονται σε θέματα της πλανητικής γεωλογίας και πρώτων υλών (ISRU) του Πλανήτη Άρη και της Σελήνης, σε θέματα διαχείρισης γεωλογικών περιβαλλόντων, ανάπτυξης νέων τεχνικών και μεθόδων μελέτης, σχεδιασμού εξοπλισμού και αναλυτικών οργάνων για διαστημικές εφαρμογές, καθώς και την μελέτη-σχεδιασμό διαστημικών αποστολών.
