Των
Μανόλη Παπαδάκη & Κατερίνας Γιακουμάκη*
Τι είναι λοιπόν ξεναγός; Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: Σύμφωνα με το νόμο «Ξεναγός (εξηγητής), κατά την έννοιαν του παρόντος είναι ο συνοδεύων αλλοδαπούς ή ημεδαπούς περιηγητάς ή επισκέπτας της χώρας, καθοδηγών αυτούς και υποδεικνύων τα αξιοθέατα του τόπου, αρχαία ή ιστορικά μνημεία, καλλιτεχνικά έργα πάσης εποχής, επεξηγών εις αυτούς την σημασίαν αυτών, τον προορισμόν και την ιστορίαν των και παρέχων γενικωτέρας πληροφορίας περί της αρχαίας και νεωτέρας Ελλάδος».
Το έργο του ξεναγού δεν περιορίζεται μόνο στους αρχαιολογικούς χώρους, όπως πολλοί νομίζουν, ενώ το επάγγελμα του ξεναγού είναι κατοχυρωμένο από την Ελληνική και την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ξεναγού στην Ελλάδα χορηγεί μόνο το Υπουργείο Τουρισμού.
Ο ξεναγός είναι λοιπόν εξηγητής, καθοδηγητής και ερμηνευτής. Το λογότυπο της WFTGA (Παγκόσμια Ομοσπονδία Ενώσεων Ξεναγών) αποτελείται από ένα χέρι που δείχνει, ένα χέρι απλωμένο σε ένδειξη φιλίας και μια υδρόγειο. Καθοδήγηση και φιλία σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης.
Για να γίνει κάποιος ξεναγός πρέπει να φοιτήσει σε μια από τις 5 κρατικές διετείς Σχολές Ξεναγών (Ρέθυμνο, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ρόδος και Κέρκυρα), στις οποίες η είσοδος γίνεται με μοριοδότηση. Τα μαθήματα που διδάσκονται στις Σχολές Ξεναγών περιλαμβάνουν Ιστορία, Αρχαιολογία, Λαϊκή Τέχνη, Ιστορία της Τέχνης, Γεωγραφία, Γεωλογία, Μυθολογία και μια σειρά άλλων μαθημάτων που αφορούν τον πολιτισμό και την οικονομία της χώρας μας. Στο πλαίσιο της φοίτησης, οι σπουδαστές θα πρέπει να ταξιδέψουν σε όλη σχεδόν την Ελλάδα και να επισκεφτούν τις σημαντικότερες πόλεις, τα σημαντικότερα μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους. Οι ξεναγοί της Ελλάδας, χάρη στην εκπαίδευση τους και κατ’ επέκταση την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος τους, μπορούν να ξεναγήσουν σε όλη την Ελλάδα και πρέπει να έχουν γνώση των μνημείων της. Έχουν λοιπόν εθνική άδεια, για όλη την Ελλάδα, τις πόλεις, τα μουσεία και τα μνημεία της και όχι τοπική (για ένα μουσείο και μόνο π.χ).
Δεν είναι τυχαίο ότι οι ξεναγοί της Ελλάδας έχουν το καλύτερο επίπεδο εκπαίδευσης πανευρωπαϊκά, ενώ οι Σχολές Ξεναγών είχαν παλαιότερα βραβευτεί πανευρωπαϊκά για το επίπεδο σπουδών τους.
Ο ξεναγός λοιπόν πρέπει να είναι σωστά καταρτισμένος, να έχει ευρύ φάσμα γνώσεων και να επιμορφώνεται διαρκώς για να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του επαγγέλματος του. Είναι αυτός που θα παρουσιάσει σωστά τον τόπο του, θα εξηγήσει (εξηγητής γαρ) τα καλώς, αλλά και τα κακώς κείμενα, θα διαλύσει παρεξηγήσεις και παρανοήσεις και θα κάνει τους επισκέπτες να αγαπήσουν τον τόπο του και να ξανάρθουν. Έχοντας άμεση επαφή με τον επισκέπτη, ο ξεναγός είναι η εικόνα του τόπου. Κι ένας μικρός πρεσβευτής του.
Η επιμόρφωση των επαγγελματιών διπλωματούχων ξεναγών είναι συνεχής. Πέρα από την προσωπική μελέτη (που είναι απαραίτητη), τα κατά τόπους Σωματεία διοργανώνουν ομιλίες και διαλέξεις στις οποίες πρωτοστατούν ειδικοί στον τομέα τους (γεωλόγοι, βοτανολόγοι, αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι κλπ). Σκοπός τους είναι η επικαιροποίηση των γνώσεων, καθώς και η απόκτηση νέων πληροφοριών και γνώσεων, απαραίτητων για τη σωστή διεξαγωγή των εκδρομών. Χάριν παραδείγματος, το Σωματείο Επαγγελματιών Ξεναγών Κρήτης και Σαντορίνης διοργάνωσε φέτος διαλέξεις σχετικές με τα φυτά και την βλάστηση της Κρήτης, την γεωλογία της Κρήτης καθώς και έναν από τους μεγαλύτερους Έλληνες ζωγράφους τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (Ελ Γκρέκο), το Σωματείο Ξεναγών Αθηνών πολυήμερο σεμινάριο εμπνευσμένο από την Επανάσταση του 1821, ενώ ο Σύνδεσμος Ξεναγών Θεσσαλονίκης σειρά ομιλιών σχετικές με τη Θεσσαλονίκη αλλά και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Επίσης, στα πλαίσια της διαρκούς επιμόρφωσης διοργανώνονται εκπαιδευτικές εκδρομές από τα κατά τόπους Σωματεία ξεναγών. Η έρευνα και οι ανασκαφές δεν σταματούν, παλαιότερα δεδομένα ανατρέπονται, ενώ προκύπτουν νέες θεωρίες και είναι υποχρέωση του ξεναγού να τις γνωρίζει.
Ευτυχώς για το νησί μας, υπάρχουν επισκέπτες που έρχονται περισσότερες από μια ή δυο φορές. Αυτοί οι άνθρωποι αναζητούν νέες εμπειρίες και βιώματα. Αναζητούν τους ίδιους ανθρώπους (ξεναγούς) για να συνεχίσουν την περιπλάνηση τους σ’ αυτό τον πολλά υποσχόμενο τόπο. Θέλουν να δουν, να γευτούν, να μυρίσουν, ν’ ακουμπήσουν αλλά και να περπατήσουν στα βουνά και στα φαράγγια της Κρήτης.
Η ζωή ενός ξεναγού είναι γεμάτη εικόνες, εμπειρίες, βιώματα και πολλές διηγήσεις.
Η δουλειά ενός ξεναγού είναι απαιτητική και πολλές φορές αποτελεί τροχοπέδη στην προσωπική του ζωή. Μια εργασία πολύωρη, απαιτητική και πολλές φορές δύσκολη. Μια εργασία χωρίς ωράριο, που το μόνο σίγουρο είναι η ώρα έναρξης ενώ η ώρα λήξης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Κι ας μην ξεχνάμε τον βασικότερο παράγοντα, τον ανθρώπινο. Γιατί έχει άμεση επαφή με τους επισκέπτες της χώρας μας.
Μια δουλειά δύσκολη που, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, δυσκολεύει ακόμα περισσότερο δεδομένου των υψηλών θερμοκρασιών.
Η δουλειά του ξεναγού, δεν είναι όμως μόνο να εξηγεί τον τόπο του! Ο ξεναγός έχει καθήκον τη φροντίδα. Ο ξεναγός θα πρέπει να φροντίσει ώστε να διεκπεραιωθεί σωστά όλο το πρόγραμμα των επισκέψεων. Ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει περιήγηση, μετακίνηση, ανάπαυση, διασκέδαση, φαγητό. Ένα πρόγραμμα που θα πρέπει να εναρμονιστεί με τις ανάγκες του επισκέπτη αλλά και με τα ωράρια επισκέψεων των αρχαιολογικών χώρων, μουσείων κτλ.
Ο ξεναγός δεν εξηγεί μόνο το παρελθόν ενός τόπου αλλά και το παρόν και το μέλλον του. Πάντα παρουσιάζουν ενδιαφέρον η καθημερινή ζωή, οι ασχολίες των ανθρώπων, η διατροφή, το περιβάλλον, η γεωμορφολογία, η φύση αλλά και οι επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες.
Οι επισκέπτες μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, π.χ ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, παιδιά, άτομα με προβλήματα υγείας κλπ. Ο ξεναγός έχει την υποχρέωση να εναρμονίσει το πρόγραμμα αλλά και την διάρκεια των επισκέψεων ανάλογα με τις ανάγκες της συγκεκριμένης ομάδας. Συχνά η ομάδα είναι διαφορετική κάθε μέρα, όποτε ο ξεναγός πρέπει καθημερινά να προσαρμόζεται σε καινούργιες συνθήκες και διαφορετικά δεδομένα.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες του επαγγέλματος ο επαγγελματίας ξεναγός της Ελλάδας είναι σωστά καταρτισμένος και εκπαιδευμένος ώστε να μπορεί ν’ ανταπεξέλθει σε οποιαδήποτε πρόκληση.
Η ξενάγηση είναι ένα επάγγελμα που θέλει κόπο και θυσίες, θέλει μεράκι, διαρκή επιμόρφωση κι αγάπη, θέλει ψυχή. Θέλει να δίνεις και να δίνεσαι.
Η μεγαλύτερη ανταμοιβή ενός ξεναγού είναι όταν οι επισκέπτες, ενθουσιασμένοι και μαγεμένοι από τη χώρα του, του εκφράζουν το πόσο πολύ την αγάπησαν μέσα από τα μάτια του και τα λόγια του. Και αποφασίζουν να ξανάρθουν, ενώ γίνονται (με τη σειρά τους) και οι ίδιοι οι καλύτεροι πρεσβευτές του τόπου μας στην χώρα τους. Τότε ξέρουμε πως έχουμε πετύχει στο έργο μας.
*Ο Μανόλης Παπαδάκης είναι Πρόεδρος του Σωματείου Επαγγελματιών
Ξεναγών Κρήτης και Σαντορίνης
Η Κατερίνα Γιακουμάκη είναι Γενική Γραμματέας του Σωματείου Επαγγελματιών
Ξεναγών Κρήτης και Σαντορίνης
