Ομιλία Μαρίας Πιτσικάκη
Πρέσβειρα Γυναικείας Επιχειρηματικότητας Κρήτης
Πρόεδρος Σοροπτιμιστικού Ομίλου Ηρακλείου «ΑΡΕΤΟΥΣΑ»
Ένας πολύ σημαντικός τομέας της πολιτισμικής μας κληρονομιάς είναι τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις του λαού μας. Οι λέξεις αυτές συνδέονται στενά μεταξύ τους και συμπληρώνουν η μια την άλλη. Τα ήθη είναι οι αντιλήψεις, «οι άγραφοι νόμοι» κάθε κοινωνίας, ενώ τα έθιμα είναι οι πράξεις με τις οποίες εκφράζονται οι αντιλήψεις αυτές. Όταν τα έθιμα επαναλαμβάνονται σταθερά από γενιά σε γενιά, δημιουργούνται οι παραδόσεις.
Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις του ελληνικού λαού προέρχονται κυρίως από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο, συνδέονται συχνά με τη χριστιανική θρησκεία και σχετίζονται, στενά με την Οικιακή Οικονομία, μιας και αφορούν την καθημερινή ζωή του ανθρώπου και της οικογένειας.
Αυτά είναι η Άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά.
Το 2003 θεσπίστηκε η Σύμβαση για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για μια διεθνή σύμβαση, η οποία προέκυψε ως αποτέλεσμα του διεθνούς προβληματισμού και του διαλόγου σχετικά με την έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς
Η πολιτισμική κληρονομιά κάθε λαού περιλαμβάνει τη γλώσσα, τις τέχνες, τα μνημεία, τα έθιμα αλλά και τη θρησκευτική παράδοση, τους θεσμούς, τις αξίες της κοινωνικής ζωής, τις πολιτιστικές απόψεις, τις ιδέες, τα θρησκευτικά πιστεύω μιας κοινωνικής ομάδας και η θρησκεία είναι ένα κοινωνικό μέγεθος που συνδέεται με το πολιτισμικό περιβάλλον και ταυτόχρονα το επηρεάζει και το αναδεικνύει.
Η λαογραφία, τα ήθη και έθιμα κάθε τόπου, μπορούν να τον αναδείξουν ως προορισμό για πολιτιστικό τουρισμό.
Η λαογραφία αποτελεί σημαντικό στοιχείο εμπλουτισμού προγραμμάτων των ενδιάμεσων φορέων προώθησης πακέτων τουρισμού, σε διεθνές επίπεδο αλλά και σε τοπικό επίπεδο.
Η λαογραφία αποτελεί μια σημαντική διάσταση για την προσέλκυση, ώριμων επισκεπτών, μεσηλίκων χωρίς παιδιά, μεσηλίκων με παιδιά, νεότερων ηλικιών π.χ. μαθητών και φοιτητών.
Η λαογραφία μπορεί να αναπτύξει διακρατικές συνέργειες για αύξηση της επισκεψιμότητας των τουριστικών προορισμών.
Είναι δυνατή η ενίσχυση του τουρισμού πόλεων μέσα από φολκλορικής φύσεως εκδηλώσεις όπως τα φεστιβάλ.
Ο λαϊκός πολιτισμός μπορεί να φανεί χρήσιμος σε πολλούς τομείς και να βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός τόπου με διάφορους τρόπους:
- Οι γνώσεις σχετικά με την παραδοσιακή γεωργία και κτηνοτροφία μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία βιολογικών προϊόντων.
- Οι γνώσεις για την παραδοσιακή ιατρική και φαρμακευτική μπορούν να φανούν χρήσιμες για την επεξεργασία φυτών και βοτάνων που χρησιμοποιούνται στις επιστήμες της υγείας και στον καλλωπισμό.
- Οι γνώσεις για την παραδοσιακή διατροφή μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία εργαστηρίων προϊόντων τοπικής παραδοσιακής διατροφής και εστιατορίων ειδικευμένων στην τοπική παραδοσιακή κουζίνα
- Οι γνώσεις για την παραδοσιακή τέχνη μπορούν να φανούν χρήσιμες για τη δημιουργία εργαστηρίων έργων τέχνης που θα εμπνέονται από την παράδοση. Το υλικό που θα συγκεντρωθεί από όλα αυτά μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ενός τοπικού μουσείου και να παρουσιαστεί σε εκδηλώσεις σχετικές με τον τοπικό πολιτισμό
- Μπορεί να αναπτυχθεί πολιτισμικός τουρισμός και άλλες μορφές ήπιου τουρισμού και να δημιουργηθούν καινούργιες επαγγελματικές δυνατότητες για τους νέους ανθρώπους.
- Η επαφή με το λαϊκό πολιτισμό θα γνωρίσει στους νέους έναν τρόπο ζωής και μια αισθητική που βασίζονταν στο μέτρο, στην αρμονία και στο σεβασμό του περιβάλλοντος.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της λαϊκής παράδοσης είναι τα ήθη και τα έθιμα. Οι δυο αυτές έννοιες συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους και αλληλοσυμπληρώνονται.
Τα ήθη αποτελούν τους άγραφους νόμους και τα έθιμα τις ενέργειες μέσω των οποίων αποτυπώνονται οι απόψεις του κάθε λαού. Είναι οι αρχές που ορίζουν τις αξίες, τις συμπεριφορές, τα αισθήματα και τις σχέσεις που ακολουθούν τα έθνη από τα αρχαιότερα χρόνια έως σήμερα και εκφράζουν την νοοτροπία μιας κοινωνίας.
Τα έθιμα διαμορφώνουν την ζωή ενός έθνους, καθώς ορίζουν σε μεγάλο ποσοστό τις συνήθειες και τις σχέσεις των μελών μιας οικογένειας. Είναι κανόνες που έχει θεσμοθετήσει η ίδια η κοινωνία και μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά
Τα έθιμα εκφράζουν την κοινωνική ζωή της ανθρώπινης κοινότητας και διαφορετικές πτυχές της οργάνωσής της. Είναι εκφράσεις της κοινωνικής ζωής.
Σίγουρα, η λαογραφία τα ήθη και έθιμα είναι στοιχεία ανάδειξης του πολιτιστικού προϊόντος ενός τουριστικού προορισμού.
Ο λαϊκός πολιτισμός λαμβάνει διάφορες μορφές τέχνης και έκφρασης από απλοϊκούς και καθημερινούς ανθρώπους. Άτομα χωρίς ιδιαίτερη παιδεία και πνευματική καλλιέργεια, έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν υψηλής ποιότητας έργα, εμπνευσμένα από την καθημερινή ζωή.
Λαϊκό είναι ότι πρωτογενώς δημιουργεί ο ίδιος ο λαός και το λαϊκό δημιούργημα μπορεί να είναι αντικείμενο πρακτικής χρήσης (εργαλείο, σκεύος, ένδυμα) ή προϊόν αισθητικής συναισθηματικής ανάγκης και αγαθό του πνεύματος (τραγούδι, χορός, παραμύθι). Λαϊκό είναι ότι γίνεται θετικό και αποδεκτό από την πλειοψηφία μιας κοινωνίας, καλύπτοντας τις ανάγκες των μελών της σε διάφορα επίπεδα (ψυχαγωγικό, καλλιτεχνικό).
Παράδοση είναι η γλώσσα και τα διάφορα μνημεία, η ποίηση, τα παραμύθια, οι αφηγήσεις, οι παροιμίες, οι θρύλοι, οι παραδόσεις. Είναι η μουσική, ο χορός, η τοπική φορεσιά, αλλά και διάφορες μορφές τέχνης στη λαϊκή τους έκφραση: ζωγραφική, ξυλοτεχνία, λιθογλυπτική, αγγειοπλαστική, μεταλλοτεχνία, χρυσοχοΐα, διακοσμητική.
Ο μεγάλος πλούτος της παράδοσης σε ήθη και έθιμα πολιτιστικού – κοινωνικού και θρησκευτικού χαρακτήρα, τραγούδια, χορούς, παραδοσιακή μαγειρική, κ.λπ. αποτελεί ανεκτίμητο θησαυρό κληρονομιάς των κατοίκων που δημιουργεί μια παλέτα πολιτισμικών χρωμάτων.
Η παράδοση είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον τουρισμό, αφού ο τουρισμός όχι μόνο δεν την αλλοτριώνει αλλά την προβάλλει και την ενδυναμώνει
Η προσέλκυση του πολιτιστικού τουρίστα θα πρέπει να γίνει βάσει κάποιων προϋποθέσεων που συνδέονται άρρηκτα με το branding της περιοχής, όπως και με θέματα οργάνωσης σε κρατικό επίπεδο. Τέτοια είναι, η εύκολη πρόσβαση στην περιοχή και η εγγύτητα σε σχέση με ένα αστικό κέντρο (δρόμοι, αεροδρόμια, λιμάνια), η οργάνωση κάποιας δραστηριότητας σχετικά με τα ήθη και τα έθιμα σε σταθερή και μόνιμη βάση, η σωστή προβολή μέσω της διαφήμισης, η ύπαρξη και επάρκεια υποδομών που να μπορούν να υποστηρίξουν ένα τέτοιο γεγονός και να φιλοξενήσουν τους πολιτιστικούς τουρίστες (καταλύματα, εστιατόρια κλπ.) και τέλος, η δημιουργία θετικών εμπειριών – αναμνήσεων που θα μεταφέρει ο πολιτιστικός τουρίστας (προφορικά, φωτογραφίες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ.) σε φίλους και γνωστούς.
Πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε ότι η πολιτισμική κληρονομιά είναι ένας πολύτιμος θησαυρός που μας συνδέει με το παρελθόν, διαμορφώνοντας το παρόν και επηρεάζοντας το μέλλον. Ένα μέλλον όπου εξαρτάτε από εμάς, πως θα το διαμορφώσουμε για να αποτελέσει αναπτυξιακή ευκαιρία αναδεικνύοντας τα στοιχεία του φυσικού – πολιτιστικού περιβάλλοντος, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις, αναβαθμίζοντας ποιοτικά και οικονομικά τον τόπο μας.
