Του Γιώργου Σ. Ατσαλάκη*
Μία πανδημία μπορεί να ακολουθήσει τέσσερις διαφορετικές εξελίξεις: α) ολική εξάλειψη της πανδημίας με αποτέλεσμα να μην ξαναεμφανιστεί, πράγμα το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει συμβεί σε καμιά ασθένεια β) παγκόσμια εκρίζωσή της ασθένειας και στο μέλλον να ξεχαστεί όπου τίποτα δεν μας εμποδίζει να ταξιδεύουμε και να κάνουμε τις καθημερινές μας δραστηριότητες π.χ. η ευλογιά, γ) να εξαλειφθεί μόνο σε κάποιες γεωγραφικές περιοχές π.χ. η ιλαρά εμφανίζεται μόνο σε κάποιες περιοχές αλλά λόγω των εμβολίων δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, και δ) να υπάρχει συνεχώς με μικρές ή μεγάλες εξάρσεις (ενδημική). Αναλύοντας τα δεδομένα των τελευταίων 20 μηνών και εστιάζοντας κυρίως στην ανάλυση του παρόντος κύματος του κορωνοϊού, τόσο στη χώρα μας, όσο και στις άλλες προηγμένες χώρες οι οποίες διαθέτουν αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα, μπορούμε να καταλήξουμε στην εκτίμηση ότι η ασθένεια covid-19, τείνει να εξελιχθεί σε περίπτωση (δ) όπου θα υπάρχει συνεχώς με μικρές ή μεγάλες εξάρσεις δηλαδή θα γίνει μία ενδημική νόσος. Η έννοια της ενδημικής ασθένειας σημαίνει να ελέγχεται σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην υπερβαίνει ένα συγκριμένο επίπεδο νοσούντων και απωλειών, ή αλλιώς ένα «ανεκτό επίπεδο».
Στο παρελθόν το «ανεκτό επίπεδο» διέφερε από χώρα σε χώρα από χρονική περίοδο σε άλλη χρονική περίοδο και από ασθένεια σε ασθένεια. Όσο πιο επιβλαβής είναι μια ασθένεια και όσο πιο δυσδιάκριτο είναι το τέλος της τόσο πιο χαμηλό είναι το «ανεκτό επίπεδο». Ενδημική δεν σημαίνει ότι δεν θα ξανά ασχοληθούμε με τον ιό στο μέλλον, αλλά σημαίνει ότι τα συστήματα δημόσιας υγείας και εμείς δεν θα τελειώσουμε με τον κορωνοϊό. Ο ιός θα παρακολουθείται, θα καταγράφεται και θα υπάρχει ενεργοποίηση όταν η ασθένεια περάσει το «ανεκτό επίπεδο». Αυτό συμβαίνει σήμερα σε αρκετές άλλες ασθένειες όπως για παράδειγμα η γρίπη. Συνεχή καταγραφή των κρουσμάτων της γρίπης, αντιγριπικά εμβόλια, φάρμακα και άλλες ενέργειες λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο. Η κοινωνία γνωρίζει τι πρέπει να κάνει για την γρίπη και μόλις χρειαστεί ενεργεί κατάλληλα. Ξοδεύουμε πολλά χρήματα ενέργεια και χρόνο για να ελέγξουμε την γρίπη σε ένα «ανεκτό επίπεδο» ώστε να μην αρρωσταίνουμε μαζικά. Όταν τα συστήματα υγείας ενεργήσουν πριν υπερβούμε το «ανεκτό επίπεδο» τότε τα αποτελέσματα των ενεργειών αποτρέπουν να ασθενήσουν μεγάλα ποσοστά του πληθυσμού οπότε δεν επηρεάζεται η καθημερινή μας ζωή.
Η εξάλειψη (α) της νόσου covid-19 ή έστω και η εκρίζωσή της (β) θα ήταν η ιδανικότερη εξέλιξη. Η ανάλυση όμως των δεδομένων δείχνει ότι τα υψηλά ποσοστά του ανεμβολίαστου πληθυσμού αποτρέπουν την ιδανική εξέλιξη της πανδημίας. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η κοινωνία με την άρνηση της να ακολουθεί τις ενέργειες που προτείνουν τα δημόσια συστήματα υγείας, δεν έχει την επιθυμία να εξαλείψει ή να εκριζώσει την νόσο. Έτσι μένει το ερώτημα πιο θα είναι το «ανεκτό επίπεδο» κρουσμάτων νοσούντων και απωλειών που θα αποδεχθεί η κοινωνία.
Χώρες με πολιτικά καθεστώτα που μπορούν να αγνοήσουν τις κοινωνίες και να επιβάλουν αυστηρά μέτρα, θα μπορέσουν να κρατήσουν το «ανεκτό επίπεδο» απωλειών πολύ χαμηλά. Χώρες με δημοκρατικές κυβερνήσεις που αγωνίζονται για την συνολική ευημερία των πολιτών με κοινωνική και πολιτική συνοχή θα δώσουν τη μάχη για ένα χαμηλό «ανεκτό επίπεδο».
Χώρες που αγωνίζονται ώστε να έχουν το δικαίωμα να μην ευθύνονται σε τίποτα, οι οποίες δεν έχουν κοινωνική και πολιτική συνοχή, θα καταλήξουν σε ένα πολύ υψηλό «ανεκτό επίπεδο» απωλειών.
Η χώρα μας ξεκίνησε την μάχη για την αντιμετώπιση της απειλής στα προηγούμενα κύματα με αρκετή κοινωνική και πολιτική συνοχή και είχε εκπληκτικά αποτελέσματα. Τα δεδομένα των προσφάτων ημερών δείχνουν ότι υπάρχει έλλειψη κοινωνικής και πολιτικής συνοχής με αποτέλεσμα παρόλο που διαθέτουμε τα περισσότερα μέσα από ποτέ άλλοτε για την αντιμετώπιση του ιού, έχουμε τα διπλάσια κρούσματα από τα προηγούμενα κύματα. Αυτό εκμεταλλεύεται ο ιός και εκτοξεύει τα κρούσματα, τους νοσούντες και στους θανάτους στα ύψη. Τα κρούσματα έχοντας κατοχυρώσει ως βάση τα 4.500 κρούσματα εκτοξεύονται την τελευταία εβδομάδα να κατακτήσουν νέα βάση γύρω από τις 7.000 κρούσματα. Εάν δεν υπάρξει άμεσα κοινωνική και πολιτική συνοχή στην αντιμετώπιση της πανδημίας, κανένα μοντέλο δεν μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη της πανδημίας και κυρίως πιο θα είναι το «ανεκτό επίπεδο» απωλειών. Η μάχη αυτό του κύματος θα καθορίσει το «ανεκτό επίπεδο» απωλειών που θέλει η κοινωνία. Η έλλειψη κοινωνικής και πολιτικής συνοχής θα επιφέρει ακόμα ένα πλήγμα σε όλους μας καθώς η απορρύθμιση της εφοδιαστικής αλυσίδας εξ αιτίας των «απαγορευτικών» για την αντιμετώπιση της πανδημίας συνεχίζουν να εκτοξεύουν τις τιμές των αγαθών με αποτέλεσμα την μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών.
*Ο Γιώργος Σ. Ατσαλάκης, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
