Του Αντώνη Παπαδεράκη
Στην εποχή των επάλληλων κρίσεων, η αναζήτηση ενός μονοπατιού βιώσιμης ανάπτυξης μοιάζει ως η πλέον αναγκαία συνθήκη. Βέβαια, οι κρίσεις δεν αποτελούν την μοναδική παράμετρο για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο παραγωγικό υπόδειγμα. Οι προκλήσεις που φέρει μαζί της η λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση αναδεικνύουν τη σημασία διαμόρφωσης των προϋποθέσεων για τη μετάβαση του μοντέλου ανάπτυξης.
Ειδικότερα, η ανάπτυξη των βιοεπιστημών, της νανοτεχνολογίας και των προηγμένων υλικών, της τεχνητής νοημοσύνης, της φωτονικής και των κβαντικών τεχνολογιών αναδεικνύει την κρισιμότητα της καινοτομίας αλλά (κυρίως) πως αυτή μπορεί να αποτελέσει βασικό επιταχυντή της μετάβασης του παραγωγικού υποδείγματος. Προφανώς η συμπερίληψη της καινοτομίας δεν είναι μια ουδέτερη διαδικασία καθώς συνεπάγεται δομικές αλλαγές τόσο στην οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας, όσο και της διάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων.
H χώρα χαρακτηρίζεται ως μια «μέτρια καινοτόμος» περιοχή, όντας, σύμφωνα με το Regional Innovation Scoreboard, στο 80% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η υστέρηση της χώρας αποτυπώνεται με χαρακτηριστικό τρόπο στην επιχειρηματικότητα. Για παράδειγμα, είναι δηλωτικό ότι οι επιδόσεις αναφορικά με τις συνέργειες των καινοτόμων επιχειρήσεων μειώθηκαν κατά το 2021.
Για τον λόγο αυτό, το μεγάλο στοίχημα για την ελληνική οικονομία είναι να αξιοποιήσει τις τεράστιες δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), του διαδικτύου των πραγμάτων (ΙοΤs) και της επιστήμης δίχως περιορισμούς και κοινωνικά ρήγματα, συμπεριλαμβάνοντας, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το σύνολο της κοινωνίας και της επιχειρηματικότητας. Είναι το στοίχημα της αποφυγής ανισότητας στην δημιουργία και την πρόσβαση της γνώσης καθώς και της δίκαιης διανομής του πλούτου και της εργασίας που παράγεται από την διαδικασία της καινοτομίας. Άλλωστε, η πανδημία όξυνε τις ανισότητες τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο καθώς, σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα της ΕΛ.ΣΤΑΤ., τόσο η ανισότητα (δείκτης Gini), όσο και ο κίνδυνος φτώχειας οξύνθηκαν το 2021 σε σύγκριση με το 2020.
Για τον λόγο αυτό, ο μόνος δρόμος που μπορεί να αποτελέσει ασφαλή και δημιουργική απάντηση στην παραπάνω συνολική πρόκληση είναι ο δρόμος προς την κοινωνία και οικονομία της γνώσης, με την ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Προφανώς αυτό απαιτεί εφευρετικότητα αλλά και δημιουργία συνθηκών δίκαιης πρόσβασης στην γνώση παρέχοντας ταυτόχρονα τους απαραίτητους πόρους για την διαδικασία της καινοτομίας.
Σε επίπεδο περιφέρειας Κρήτης, θα πρέπει να μιλήσουμε για μια νέα κλαδική εξειδίκευση καθώς ο πρωτογενής τομέας θα πρέπει να στραφεί στην έξυπνη και περιβαλλοντική γεωργία, η μεταποίηση και η αγροδιατροφή στην κυκλική οικονομία, την ρομποτική και τις άλλες τεχνολογίες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Το εμπόριο οι υπηρεσίες πρέπει να στραφούν στις ψηφιακές εφαρμογές διαχείρισης και το block-chain, ενώ ο τουρισμός και η περιήγηση σε καινοτομίες όπως η επαυξημένη πραγματικότητα. Βασική επιδίωξη αυτής της νέας κλαδικής εξειδίκευσης θα πρέπει να είναι η αποφυγή της όξυνσης των ανισοτήτων στην επιχειρηματικότητα.
Οι επιδόσεις της περιφέρειας στην καινοτομία είναι πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. Μάλιστα, καταγράφεται σχετικά υψηλή συνέργεια μεταξύ καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων αλλά οι δαπάνες στην Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) των επιχειρήσεων είναι συγκριτικά χαμηλές. Έτσι, μια συμπεριληπτική λογική αναφορικά με την επιχειρηματικότητα είναι κρίσιμης σημασίας.
Μπορεί η Κρήτη να ανταποκριθεί σε αυτή την μεγάλη πρόκληση; Αναμφισβήτητα ναι! Η προοπτική αποτυπώνεται στις επιτυχίες των επτά ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων που λειτουργούν στη Κρήτη, στο γεγονός ότι (για το 2020) περισσότερες από 6 στις 10 επιχειρήσεις έχουν εφαρμόσει μία τουλάχιστον καινοτομία προϊόντος (ή καινοτομία διαδικασίας) αλλά και στο ότι περισσότερες από 40 νεοφυείς επιχειρήσεις της Κρήτης είναι εγγεγραμμένες στο κατάλογο του Elevate Greece που ως ποσοστό αντιστοιχεί στο 7% του συνόλου των νεοφυών επιχειρήσεων της χώρας, όντας το τρίτο υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των περιφερειών της χώρας, μετά από την Αττική και την Κ .Μακεδονία.
Επιπρόσθετα, ιδιαίτερα μετά το 2015, διαμορφώνεται μια πλειάδα οργανισμών, δομών και δραστηριοτήτων, που συνδράμουν επικουρικά κι ενισχυτικά της διαδικασίας της καινοτομίας.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Παρατηρητήριο Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας, δομή της Περιφέρειας Κρήτης, που αποσκοπεί στη διάχυση καινοτόμων εφαρμογών στο παραγωγικό ιστό της Περιφέρειας και την συστηματική διασύνδεση των μηχανισμών παραγωγής γνώσης με τις επιχειρήσεις. Είναι το Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης, που αναπτύσσει ταυτόχρονα και δράσεις προ-επώασης καινοτόμων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη Κρήτη, συνεργαζόμενο και με άλλους φορείς και μηχανισμούς, το νεοσύστατο δίκτυο γραφείο μεταφοράς τεχνολογίας «GNΩSI» και το Μεσογειακό Κέντρο Ικανοτήτων Αγροδιατροφής (MACC), που πρόσφατα δημιουργήθηκε ως σύμπραξη Ερευνητικών, Αναπτυξιακών φορέων και επιχειρήσεων, φιλοδοξώντας να συμβάλει στην διάχυση της γνώσης και της καινοτομίας στον Αγροδιατροφικό τομέα. Όλα τα παραπάνω, είναι μια σειρά άλλες πρωτοβουλίες μέσω των οποίων η Περιφέρεια Κρήτης, στο πλαίσιο του «τετραπλού έλικα», επιχειρεί να ενδυναμώσει τον ρόλο της καθώς αφουγκράζεται, συνομιλεί, σχεδιάζει, συνενώνει δυνάμεις και υλοποιεί δράσεις. Το πρόσφατο Τριήμερο Καινοτομίας INNΟDAYS-22 που διοργάνωσε η Περιφέρεια Κρήτης ήταν Γεγονός Σταθμός στις παραπάνω προσπάθειες και φιλοδοξεί να γίνει το forum διαλόγου και πρακτικών αναφορικά με την καινοτομία στην περιφέρεια Κρήτης.
Μπορούμε λοιπόν. Πολλά ακόμα όμως πρέπει να γίνουν!!
Πυξίδα των δράσεων μας ως Περιφέρεια Κρήτης είναι η μετατροπή της Κρήτης σε Κόμβο Καινοτομίας αξιοποιώντας τη μέχρι σήμερα διαδρομή και τις διακρίσεις του περιφερειακού οικοσυστήματος καινοτομίας. Ένας Κόμβος διασυνδεμένων και διαρκώς ενισχυόμενων Ερευνητικών υποδομών. Ένας κόμβος που θα υποστηρίζεται από ένα ενιαίο Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης. Ένας Κόμβος με ένα σύνολο παράλληλων και συνεργαζόμενων δομών και δράσεων που θα υποστηρίζουν την καλύτερη διασύνδεση των εργαστηρίων, ινστιτούτων και ερευνητών με τον παραγωγικό ιστό και τις επιχειρήσεις της Κρήτης, θα υποστηρίζουν την ανάπτυξη καινοτόμων νεοφυών επιχειρήσεων, θα δημιουργούν και θα κατοχυρώνουν διεθνώς ανταγωνιστικά τεχνολογικά προϊόντα και θα συμβάλουν στην διάχυση της καινοτομίας στην μικρομεσαία επιχειρηματικότητα. Για τους λόγους αυτούς ζητάμε την πιο ενεργητική υποστήριξη για την παραπέρα εξειδίκευση και χρηματοδότηση των επιμέρους τομέων του Κόμβου από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και του τομεακού ΕΣΠΑ.
Κρίσιμο ζήτημα είναι η βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων από το ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης, Δημόσιες Επενδύσεις και Ευρωπαϊκά Ταμεία.
Έτσι οι διαθέσιμοι πόροι του Περιφερειακού Προγράμματος ΕΣΠΑ 2021-27 για την στήριξη των επιχειρήσεων θα διατεθούν κατά προτεραιότητα στους τομείς της Έξυπνης Εξειδίκευσης της Περιφέρειας Κρήτης (Αγροδιατροφή, Ευφυή Τουρισμό-Πολιτισμό, Υγεία-Ευεξία, Βιώσιμη χρήση πόρων-κυκλική οικονομία και Ψηφιακό- Τεχνολογικό μετασχηματισμό).
Επιπλέον και δεδομένου ότι νεοφυείς επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από κεφάλαια σποράς (seed-capitals) και οι micro επιχειρήσεις πόρους για να πετύχουν το αναγκαίο scale up θα διατεθούν πόροι για την στήριξη των νεοφυών επιχειρήσεων καθώς και των επιχειρήσεων Κοινωνικής Οικονομίας. Επίσης προχωράμε στην απαραίτητη προετοιμασία για την δημιουργία Περιφερειακού Ταμείου μικροπιστώσεων (Microfinance Fund) το οποίο θα στηρίξει την επιχειρηματικότητα του νησιού, ιδιαίτερα εκείνο το τμήμα που έχει αδυναμία πρόσβασης στο τραπεζικό σύστημα.
Ο δρόμος για μια Κρήτη της γνώσης και της παραγωγής είναι ανοικτός αλλά είναι και κοπιώδης. Είναι όμως ο μόνος για την ευημερία των κατοίκων της Κρήτης.
Ο Αντώνης Παπαδεράκης είναι Αντιπεριφερειάρχης Επιχειρηματικότητας-Καινοτομίας – Εμπορίου και Κοιν. Οικονομίας
