Η Κρήτη βρίσκεται στην 1η θέση όσον αφορά το μερίδιο των επενδύσεων που πραγματοποιούν τα ξενοδοχεία της, στο σύνολο των ξενοδοχειακών επενδύσεων, ενώ το 16% των επενδύσεων αφορούν επενδύσεις για δράσεις βιωσιμότητας επισημαίνει στο «Κρητών Επιχειρείν», η κυρία Κωνσταντίνα Σβύνου, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ).
Η συνέντευξη αυτής της κλίμακας με την Πρόεδρο του ΙΤΕΠ δεν είναι απλώς μια ευκαιρία για να αναδείξει την τεχνογνωσία της και την άποψή της σχετικά με την εξέλιξη της τουριστικής βιομηχανίας.
Είναι επίσης μια ευκαιρία να μεταφέρει τα μηνύματα και τις προοπτικές που προκύπτουν από την πρόσφατες έρευνες και αναλύσεις του ΙΤΕΠ, καθώς η περίοδο των μεγάλων αλλαγών που διανύουμε αποτελεί ένα στοίχημα για όλους μας να ενώσουμε δυνάμεις, ο καθένας από τη δική του πλευρά ώστε να μεταβούμε ομαλά, υπεύθυνα και τεχνοκρατικά στην επόμενη μέρα.
Η κυρία Κωνσταντίνα Σβύνου είναι γνωστή για την εμπειρία και την αντίληψή της σε θέματα που αφορούν την ανάπτυξη και την προώθηση του τουρισμού, ενώ η παρουσία της συχνά αναδεικνύεται σε διακεκριμένες επιχειρηματικές πλατφόρμες και συνέδρια, και με την συμμετοχή της στις διοικήσεις των πανελλήνιων φορέων του τουρισμού.
Ποια είναι η αποστολή και ο στόχος του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ);
Πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια υπήρξαν άνθρωποι, κυρίως από το χώρο της ξενοδοχίας, που διέβλεψαν τον ανερχόμενο και δυναμικό ρόλο του τουρισμού και οραματίστηκαν την ίδρυση ενός ερευνητικού φορέα που με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο θα αναδείκνυε με τις μελέτες και τις έρευνές του τη σημαντική συμβολή του τομέα στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Έτσι λοιπόν ιδρύθηκε το ΙΤΕΠ, το 1996 με πρωτοβουλία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος.
Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του το Ινστιτούτο καταξιώθηκε τόσο στην ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και στο χώρο του τουρισμού, καθώς οι μελέτες που εκπόνησε πραγματεύτηκαν σημαντικά θέματα του τουρισμού και αποτέλεσαν πηγή αναφοράς ερευνητών και λοιπών ενδιαφερομένων.
Οι δραματικές εξελίξεις που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια και έπληξαν την παγκόσμια, αλλά και την ελληνική οικονομία, επηρέασαν σημαντικά τον τουριστικό τομέα της χώρας. Το γεγονός αυτό σηματοδότησε την αλλαγή του προσανατολισμού του ΙΤΕΠ, το οποίο εστίασε στην αποτίμηση των επιπτώσεων αυτής της κρίσης στον ελληνικό τουρισμό και την ξενοδοχία. Έτσι, εκπονήθηκαν σημαντικές έρευνες πεδίου για την απεικόνιση της πραγματικής κατάστασης που επικρατούσε στον ξενοδοχειακό κλάδο, ώστε να στηρίξει με επιστημονικό τρόπο τις θέσεις του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου.
Ιδιαίτερα σημαντικός υπήρξε ο ρόλος του ΙΤΕΠ κατά την εκτίμηση των επιπτώσεων έκτακτων δυσμενών γεγονότων που έπληξαν τον ελληνικό τουρισμό. Π.χ. εκτιμήθηκε με ακρίβεια ζημιά που υπέστησαν τα ξενοδοχεία εξαιτίας της χρεοκοπίας του Thomas Cook κι έτσι βγήκαν τα μέτρα στήριξης των ξενοδόχων που πραγματικά επλήγησαν από αυτήν. Επίσης, κατά τη διάρκεια της πανδημίας γίνονταν σε εβδομαδιαία βάση έρευνες πεδίου για τις επιπτώσεις που είχε αυτό το παγκόσμιο φαινόμενο στον ελληνικό τουρισμό. Παράλληλα, γινόταν αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων που λαμβάνονταν από την Πολιτεία για την άμβλυνση των επιπτώσεων αυτών. Τα αποτελέσματα των ερευνών του ΙΤΕΠ χρησιμοποιήθηκαν από την Πολιτεία για την κατάρτιση στοχευμένης πολιτικής, βελτιώνοντας έτσι και την απορροφητικότητα των κονδυλίων.
Με τη λήξη της υγειονομικής κρίσης εκπονήθηκαν έρευνες σχετικά με την ενεργειακή συμπεριφορά των ξενοδοχείων, την προσβασιμότητα και τη διείσδυση των νέων τεχνολογιών στη λειτουργία τους, τις ανάγκες εκπαίδευσης και κατάρτισης των εργαζομένων προκειμένου να σχεδιαστούν τα πακέτα ενίσχυσης της επόμενης μέρα, με βάση τους πυλώνες και τις προτεραιότητες που έχουν οριστεί από τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Εθνικό Ταμείο Ανάκαμψης.
Πώς διαχειρίζεται το ΙΤΕΠ τη συλλογή και ανάλυση των δεδομένων για τον τουρισμό;
Οι έρευνες πεδίου που διεξάγει το ΙΤΕΠ αφορούν στα περίπου 10.000 ξενοδοχεία της χώρας που είναι εγγεγραμμένα στο Μητρώο του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου. Σε αυτά αποστέλλεται ένα ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο για την υπό εκπόνηση έρευνα. Οι απαντήσεις αποθηκεύονται σε ειδικό αρχείο από το οποίο γίνεται η επεξεργασία τους.
Εδώ πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα, ότι τα δεδομένα αυτά είναι αυστηρώς απόρρητα και σε καμία περίπτωση δεν δημοσιοποιούνται ή ταυτοποιούνται απαντήσεις μεμονωμένων ξενοδοχείων. Τα πρωτογενή δεδομένα δηλαδή που συλλέγονται από τα ερωτηματολόγια είναι απολύτως συμβατά με τις προδιαγραφές και τους περιορισμούς του GBDR.
Το ΙΤΕΠ έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο εξειδικευμένων ερευνητών-αναλυτών που προέρχονται από την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι αναλύουν τα δεδομένα χρησιμοποιώντας σύγχρονες μεθόδους στατιστικής ανάλυσης. Το δείγμα που συγκεντρώνεται κάθε φορά κυμαίνεται στο 10%-18% του συνολικού ξενοδοχειακού δυναμικού, ποσοστό που είναι ιδιαίτερα υψηλό για αυτού του είδους τις έρευνες.
Στο δείγμα εφαρμόζεται τριπλή στάθμιση ως προς την κατηγορία, την περιφέρεια και το μέγεθος, ώστε να βελτιωθεί η αντιπροσωπευτικότητά του και στη συνέχεια εξάγονται τα αποτελέσματα για το σύνολο του ξενοδοχειακού δυναμικού. Έτσι, προκύπτει η παραγωγή τελικών πινάκων με διαστρωμάτωση ως προς την κατηγορία, τύπο λειτουργίας, μέγεθος, περιφέρεια, υψόμετρο, νομική μορφή ή και οποιοδήποτε άλλη ταξινόμηση ενδιαφέρει τη συγκεκριμένη έρευνα.
Στις τελευταίες έρευνες του ΙΤΕΠ η ανάλυση των δεδομένων δεν περιορίστηκε στην απλή περιγραφική στατιστική, αλλά χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της πολυμεταβλητής χωρικής ανάλυσης, από την οποία διαφαίνεται η τάση της εξέλιξης των εξεταζόμενων μεταβλητών ως προς βασικά χαρακτηριστικά του ξενοδοχείου, αλλά και οι συσχετίσεις που υπάρχουν μεταξύ των μεταβλητών.
Επίσης, από τους συνεργάτες-αναλυτές του ΙΤΕΠ χρησιμοποιείται μια μέθοδος σύντηξης δεδομένων από διαφορετικές πηγές πληροφόρησης (data fusion), κατά την οποία οι εγγραφές μιας βάσης δεδομένων μεταφέρονται και εμπλουτίζουν μια άλλη βάση δεδομένων, δημιουργώντας έτσι ένα κοινό αρχείο. Το Data Fusion αποτελεί την ιδανική λύση στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στο σύνολο της πληροφορίας από μια μοναδική πηγή και έτσι αυξάνει η προστιθέμενη αξία των ερευνών του ΙΤΕΠ.
Γενικά, τα δεδομένα του ΙΤΕΠ είναι πρωτογενή και πρωτότυπα, δεν υπάρχουν σε καμία άλλη βάση, καθώς προέρχονται από τους ίδιους τους άμεσα ενδιαφερόμενους που είναι οι ξενοδόχοι της χώρας.
Πώς συνεργάζεται το Ινστιτούτο με τις επιχειρήσεις του τουρισμού και την κυβέρνηση;
Όπως ανέφερα και παραπάνω, το ΙΤΕΠ σήμερα πια έχει καταξιωθεί τόσο στο χώρο της επιχειρηματικής κοινότητας, όσο και στον ακαδημαϊκό χώρο, ενώ οι έρευνες και τα συμπεράσματά τους αποτελούν σημείο αναφοράς για την τουριστική και οικονομική ηγεσία της χώρας.
Το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο, που είναι ο επίσημος σύμβουλος της κυβέρνησης στα θέματα του ξενοδοχειακού κλάδου, αλλά και του τουρισμού γενικότερα, τεκμηριώνει επιστημονικά τις θέσεις του με βάση τα συμπεράσματα των ερευνών του ΙΤΕΠ. Από τις έρευνες προκύπτουν σαφή και μετρήσιμα αποτελέσματα, γεγονός που διευκολύνει τη διατύπωση προϋπολογισμένων και στοχευμένων μέτρων στήριξης που συμβάλλουν στη χάραξη αποτελεσματικότερης τουριστικής πολιτικής.
Από την άλλη, οι επιχειρηματίες του χώρου έχουν αναγνωρίσει τη σημασία της ύπαρξης στατιστικών στοιχείων και συμμετέχουν ενεργά στις έρευνες του ΙΤΕΠ δημιουργώντας έτσι μια διάδραση μεταξύ αυτών και του Ινστιτούτου. Υπάρχει ήδη μια συμπαγής σταθερή ομάδα ξενοδοχείων που απαντά συστηματικά στις έρευνες του ΙΤΕΠ, η οποία διευρύνεται σημαντικά στις επιμέρους έρευνες που εκπονούνται. Είναι γεγονός, ότι στις έρευνες υπάρχει μια μεγαλύτερη ανταπόκριση από τα ξενοδοχεία των δύο υψηλότερων κατηγοριών, που πολύ οργανωμένα λογιστήρια, χρησιμοποιούν εξειδικευμένες εφαρμογές και διαχειριστικά εργαλεία που επιτρέπουν την άμεση και χωρίς μεγάλο κόπο εξαγωγή των απαντήσεων στα ερωτηματολόγια των ερευνών.
Παρόλα αυτά όμως, είναι αξιοσημείωτη και η συμμετοχή των ξενοδοχείων των χαμηλότερων κατηγοριών στις έρευνες του ΙΤΕΠ, ιδιαίτερα όταν το αντικείμενο της έρευνας άπτεται των άμεσων ενδιαφερόντων τους, όπως έγινε στην περίπτωση της έρευνας για τη διερεύνηση της δυνατότητας αναβάθμισης των ξενοδοχείων των τριών χαμηλότερων κατηγοριών ή των ερευνών για τις επιπτώσεις των πυρκαγιών στη Ρόδο και των πλημμυρών στη Θεσσαλία.
Ευελπιστούμε η ανταποκρισιμότητα στις έρευνες να βελτιωθεί ακόμα περισσότερο και να συμβάλλουμε στη δημιουργία στατιστικής συνείδησης στους συναδέλφους μας.
Ποια είναι η προσέγγιση του Ινστιτούτου όσον αφορά την καινοτομία και την τεχνολογία στον τομέα του τουρισμού;
Η καινοτομία και τεχνολογία στον τομέα του τουρισμού και, συνεπώς, της ξενοδοχίας είναι ιδιαίτερα κρίσιμοι παράγοντες για την ανάπτυξη και βιωσιμότητα των ξενοδοχείων. Οι τεχνολογικές εξελίξεις σήμερα μεταβάλλονται με ραγδαίους ρυθμούς και το ίδιο και οι προτιμήσεις των καταναλωτών.
Η νέα γενιά των τουριστών που ανήκει στην Generation Z ή Gen Z, αλλάζει τα δεδομένα στον τουρισμό και στην ξενοδοχία. Η Gen Z απαιτεί εξατομικευμένες εμπειρίες που να συνάδουν με τις αξίες τους. Εκτιμά, επίσης, την ενσωμάτωση της τεχνολογίας, τις απρόσκοπτες διαδικασίες κράτησης και τους κοινωνικούς χώρους που διευκολύνουν τις συνδέσεις με άλλους επισκέπτες. Έτσι, για να καλύψουν τις προτιμήσεις της Gen Z, οι επιχειρήσεις πρέπει να επενδύσουν στην τεχνολογία, να προσφέρουν εξατομικευμένες υπηρεσίες και να δημιουργήσουν χώρους που ενθαρρύνουν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Οι τάσεις αυτές έγιναν αμέσως αντιληπτές από την ηγεσία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου, που ανέθεσε στο ΙΤΕΠ έρευνα για τη διείσδυση των σύγχρονων τεχνολογιών στη λειτουργία των ξενοδοχείων. Από την έρευνα αυτή προέκυψαν σημαντικά συμπεράσματα τόσο για τον αριθμό των ξενοδοχείων που είναι τεχνολογικά αναβαθμισμένα, όσο και για την πρόθεση των υπολοίπων να επενδύσουν σε αυτές, ώστε να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά τους. Μάλιστα, η έρευνα υλοποιήθηκε για δύο χρονιές, το 2020 και το 2023, ώστε να προκύψουν και συγκριτικά στοιχεία.
Παράλληλα, υπήρξε ενδιαφέρον για την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης από τα ξενοδοχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε συνεργασία με την HOTREC, το ΙΤΕΠ εκπόνησε σχετική έρευνα βασισμένη σε κοινό ερωτηματολόγιο για επιλεγμένες χώρες-μέλη της ΕΕ. Επικεφαλής της έρευνας ήταν ο καθηγητής κ. Ronald Schegg από το Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών της Δυτικής Ελβετίας στο Valais. Στο δείγμα που συγκεντρώθηκε, τα ελληνικά ξενοδοχεία αποτελούσαν το 50%.
Τέλος, επειδή τα θέματα της τεχνολογίας και της καινοτομίας εξελίσσονται και μεταβάλλονται διαρκώς, στόχος του ΙΤΕΠ είναι να τις επαναλαμβάνει, ώστε να μπορεί να αποτυπώνει την προσαρμογή των ξενοδόχων στις νέες συνθήκες και απαιτήσεις των καιρών.
Ποια είναι η θέση σας σχετικά με την εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση στον τουρισμό;
Κατά τα προηγούμενα χρόνια, ο τουρισμός θεωρείτο ο κατεξοχήν τομέας που μπορεί να απασχολήσει ανειδίκευτο ή χωρίς υψηλή εξειδίκευση προσωπικό. Οι ραγδαίες, όμως, τεχνολογικές εξελίξεις που αναφέραμε παραπάνω έχουν αλλάξει αυτά τα δεδομένα και στην απασχόληση στον τουρισμό. Έτσι, όλο και περισσότερο τα ξενοδοχεία χρειάζονται προσωπικό με αυξημένα προσόντα, τουλάχιστον σε διοικητικές θέσεις και σε θέσεις που έρχονται σε επαφή με τους πελάτες.
Υπάρχει, συνεπώς, αδήριτη ανάγκη για εκπαίδευση των ενδιαφερομένων να εργαστούν στον τουρισμό και την ξενοδοχία, καθώς και για επαγγελματική κατάρτιση των ήδη εργαζομένων στον τουρισμό.
Το ΙΤΕΠ το 2004 και το 2013 εκπόνησε μελέτες για την απασχόληση στα ελληνικά ξενοδοχεία, ενώ από το 2021 έχει αρχίσει την εκπόνηση ετήσιας έρευνας στοχευμένης στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά των εργαζομένων στον ξενοδοχειακό κλάδο, η οποία εκτιμά κυρίως τις ελλείψεις ανά ειδικότητα που παρατηρούνται στο χώρο της ξενοδοχίας. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο το 15% των εργαζομένων στα ξενοδοχεία είναι απόφοιτοι κάποιας τουριστικής σχολής, με το ποσοστό αυτό να κυμαίνεται γύρω στο 20% για τους εργαζόμενους στα ξενοδοχεία των δύο ανώτερων κατηγοριών.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία του τουρισμού στην ανάπτυξη της οικονομίας, πρέπει η Πολιτεία να δημιουργήσει νέες σχολές με τουριστικό περιεχόμενο, αλλά να αναβαθμίσει το περιεχόμενο σπουδών των σχολών που ήδη υπάρχουν στη χώρα και να το προσαρμόσει στις ανάγκες του κλάδου.
Παράλληλα, τα ίδια τα ξενοδοχεία αναλαμβάνουν προγράμματα εκπαίδευσης και επανακατάρτισης των εργαζομένων τους με βάση τις πραγματικές ανάγκες του ξενοδοχείου. Μάλιστα, το ΙΤΕΠ εκπόνησε για λογαριασμό της Google Hellas μεγάλη έρευνα για το επίπεδο των γνώσεων τόσο των ξενοδόχων όσο και των εργαζομένων τους σε θέματα βιωσιμότητας, από την οποία προέκυψε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Google για τα ξενοδοχεία. Πάνω από 3.000 ξενοδοχεία συνεργάστηκαν με την Google και εκπαίδευσαν το προσωπικό τους.
Οι δαπάνες για εκπαίδευση και επανακατάρτιση δεν αποτελούν έξοδο, αλλά επένδυση.
Άλλωστε, η γνώση είναι ο μόνος παραγωγικός συντελεστής που δεν υπόκειται σε φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας.
Ποιες είναι οι κύριες τουριστικές τάσεις που παρατηρούνται στην Κρήτη και πώς αυτές καταγράφονται στις έρευνες του Ινστιτούτου;
Μέχρι στιγμής το ΙΤΕΠ έχει εκπονήσει εξειδικευμένη έρευνα μόνο για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Οι επιδόσεις των ξενοδοχείων στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας εξετάζονται μέσα από την ετήσια έρευνα.
Έτσι, για το 2023 η Κρήτη κατέγραψε τη μεγαλύτερη περίοδο λειτουργίας των ξενοδοχείων της ξεπερνώντας τους 6 μήνες. Ήταν δεύτερη μετά την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων σε επίπεδα μέσης πληρότητας Αυγούστου 2023 που κυμάνθηκε στο 92%, ενώ η μέση τιμή στα ξενοδοχεία της Κρήτης διαμορφώθηκε στα 108€, κατατάσσοντάς την στην 3η θέση, μετά την Αττική και το Νότιο Αιγαίο. Από πλευράς τζίρου ξενοδοχείων το 2023, η Κρήτη βρίσκεται στη δεύτερη θέση μετά το Νότιο Αιγαίο και αντιπροσωπεύει το 27% του συνολικού τζίρου των ξενοδοχείων της χώρας. Όμως, βρίσκεται στην 1η θέση όσον αφορά το μερίδιο των επενδύσεων που πραγματοποιούν τα ξενοδοχεία της Κρήτης στο σύνολο των ξενοδοχειακών επενδύσεων, ενώ το 16% των επενδύσεων αφορούν επενδύσεις για δράσεις βιωσιμότητας.
Παρόλο που εμπειρικά μπορούμε να πούμε ότι διαγράφονται ευνοϊκές εξελίξεις για την τουριστική περίοδο 2024, θα έχουμε περισσότερα στοιχεία μόλις ολοκληρωθεί η έρευνα συγκυρίας 2024, η οποία καταγράφει τις εκτιμήσεις και προβλέψεις των ξενοδόχων για τρέχουσα τουριστική περίοδο.
Ποια είναι η προσωπική σας όραση για προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Ινστιτούτο και ο τουρισμός;
Το ΙΤΕΠ είναι ινστιτούτο ερευνών, είναι πάντα δίπλα στο χώρο του τουρισμού και της ξενοδοχίας ώστε να προσεγγίζει τεχνοκρατικά τα ζητούμενα, να προβάλλει την πραγματική διάσταση όλων των παραμέτρων ποιοτικών και ποσοτικών που χαρακτηρίζουν την ξενοδοχία, να χτίζει και να διευρύνει το “big data” της Ελληνικής ξενοδοχίας.
Όσοι λειτουργούν, όσοι επιχειρούν, όσοι εργάζονται αλλά και όσοι εκπαιδεύονται στο χώρο του τουρισμού, έχουν ένα πολύ καλό «εργαλείο» στα χέρια τους. Και ένα παραπάνω πρόσωπα της πολιτικής, πρόσωπα που λαμβάνουν αποφάσεις. Όταν όλοι θελήσουν ή μάθουν να χρησιμοποιούν το εργαλείο αυτό και η στρατηγική αρχίσει να χαράζεται τεχνοκρατικά, μέσα από τους αριθμούς που μας παρέχει το ΙΤΕΠ, τότε ένας μεγάλος στόχος θα έχει επιτευχθεί.
Και εδώ λοιπόν να το συνδέσω με τον τουρισμό, σε αυτή την περίοδο των μεγάλων αλλαγών που διανύουμε αποτελεί ένα στοίχημα για όλους μας να ενώσουμε δυνάμεις, ο καθένας από τη δική του πλευρά ώστε να μεταβούμε ομαλά, υπεύθυνα και τεχνοκρατικά στην επόμενη μέρα. Η επόμενη μέρα απαιτεί άλλη φιλοσοφία, άλλο τρόπο λειτουργίας, προσαρμοσμένο στις νέες τεχνολογικές απαιτήσεις, σε μια λειτουργία που θα προστατεύει το περιβάλλον που θα προασπίζει τους ενεργειακούς και υδάτινους πόρους, που θα προάγει τα τοπικά μας προϊόντα, που θα προστατεύει τον εργαζόμενο και τις μικρές επιχειρήσεις και που θα παράγει αυτό το ανθρώπινο δυναμικό, το κατάλληλα εκπαιδευμένο, ώστε να αναβαθμίζουμε διαρκώς τις πολύτιμές υπηρεσίες που παράγουμε ως επιχειρηματίες του τουρισμού.
Βιογραφικό
Η Κωνσταντίνα Σβύνου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κω. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο Πάτρας Μηχανικός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και πληροφορικής. Στη συνέχεια εξειδικεύτηκε με μεταπτυχιακές σπουδές στα παρακάτω:
Μεταπτυχιακό δίπλωμα (MSc) στις «τεχνολογίες και εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου»
Μεταπτυχιακό δίπλωμα (MPh) στην «επιστήμη και τεχνολογία υπολογιστών»
Mεταπτυχιακό δίπλωμα εξειδίκευσης (MBA) στη «διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων»
Μιλάει Αγγλικά, Γερμανικά και Γαλλικά.
Έχει διατελέσει επιστημονική συνεργάτης στο εργαστήριο Πληροφοριακών Συστημάτων Υψηλών Επιδόσεων του τμήματος Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών ενώ παράλληλα ήταν υπεύθυνη για την διδασκαλία μαθημάτων στην επιστήμη της πληροφορικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από το 2001 κάνει στροφή στον κλάδο του τουρισμού και αναλαμβάνει τη διαχείριση των οικογενειακών της επιχειρήσεων, η οποία αποτελείται από 3 ξενοδοχεία.
Η ενασχόλησή της με τα κοινά ξεκίνησε το 2003, από την Ένωση Ξενοδόχων Κω. Σήμερα είναι:
- Έπαρχος Κω-Νισύρου (ως εκλεγμένη περιφερειακή σύμβουλος Ν.Αιγαίου)
- Πρόεδρος του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) (2018 εως σήμερα)
- Αντιπρόεδρος Ένωσης Ξενοδόχων ΚΩ (2023-σήμερα)
- Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) (2006-σήμερα)
- Μέλος ΔΣ της Πανελλήιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) (2023-σήμερα)
- Μέλος του ΔΣ της Μαρίνας ΚΩ
- Αντιπρόεδρος Ποδηλατικού Ομίλου Κω (ΠΟΚ Κω) (2022-σήμερα)
Έχει διατελέσει επίσης: - Πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων ΚΩ (2014-2023)
- Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) (2017-2023)
