Των: Γιώργου Ατσαλάκη & Ιωάννας Ατσαλάκη
Οι δασμοί αποτελούν ένα από τα αρχαιότερα εργαλεία της εμπορικής πολιτικής, που χρησιμοποιούνται για την προστασία της εγχώριας παραγωγής από τον διεθνή ανταγωνισμό. Ωστόσο, οι δασμοί δεν είναι απλώς ένα μέσο προστατευτισμού. Έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη διανομή του εισοδήματος, καθώς λαμβάνουν εισόδημα από τα νοικοκυριά και το μεταφέρουν σε προστατευμένες επιχειρήσεις. Αυτή η αναδιανεμητική φύση των δασμών, μαζί με τις ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειές τους, τους καθιστά ένα περίπλοκο και συχνά αμφιλεγόμενο εργαλείο της οικονομικής πολιτικής.
Οι δασμοί ως αναδιανεμητικός μηχανισμός: Οι δασμοί επιβάλλονται στα τελωνεία και οδηγούν σε αύξηση της τιμής των εισαγόμενων προϊόντων. Αυτή η αύξηση τιμών μεταφέρεται στους καταναλωτές, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν περισσότερα για τα εισαγόμενα αγαθά. Το επιπλέον κόστος που επιβαρύνει τα νοικοκυριά καταλήγει στις εγχώριες επιχειρήσεις, οι οποίες προστατεύονται από τον διεθνή ανταγωνισμό και επωφελούνται από τη μειωμένη πίεση στις τιμές.
Αυτός ο μηχανισμός καθιστά τους δασμούς αναδιανεμητικούς. Τα νοικοκυριά, που αντιπροσωπεύουν τους καταναλωτές, υφίστανται το κόστος, ενώ οι εγχώριες επιχειρήσεις κερδίζουν από την προστασία που τους παρέχεται. Ωστόσο, αυτή η αναδιανομή εισοδήματος συχνά δεν είναι ισορροπημένη, καθώς τα οφέλη περιορίζονται σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας, ενώ η επιβάρυνση κατανέμεται σε όλη την κοινωνία.
Οι πληθωριστικές επιπτώσεις των δασμών: Η αύξηση της τιμής των εισαγόμενων αγαθών λόγω των δασμών έχει πληθωριστική επίδραση στην οικονομία. Οι υψηλότερες τιμές των εισαγωγών μεταδίδονται στην αλυσίδα παραγωγής και κατανάλωσης, επηρεάζοντας τόσο τις τιμές παραγωγού όσο και τις τιμές καταναλωτή. Ωστόσο, η ένταση αυτής της επίδρασης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες.
Ένας σημαντικός παράγοντας είναι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες. Όταν μια χώρα επιβάλλει δασμούς, το νόμισμά της μπορεί να ανατιμηθεί έναντι του νομίσματος της χώρας που υφίσταται τους δασμούς. Αυτή η ανατίμηση μπορεί να αντισταθμίσει μερικώς την αύξηση των τιμών, μειώνοντας το καθαρό κόστος για τους καταναλωτές. Επιπλέον, οι ξένες εταιρείες, προκειμένου να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους, ενίοτε μειώνουν τις τιμές τους, απορροφώντας μέρος του κόστους των δασμών.
Η εμπειρία από την επιβολή δασμών στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2018 είναι χαρακτηριστική. Η ανάλυση έδειξε ότι οι δασμοί επηρέασαν περισσότερο τις τιμές παραγωγού παρά τις τιμές καταναλωτή, καθώς οι χονδρέμποροι απορρόφησαν μέρος της αύξησης των τιμών. Αυτό δείχνει ότι οι επιπτώσεις των δασμών μπορούν να διαφοροποιηθούν ανάλογα με την αλυσίδα εφοδιασμού και τις στρατηγικές των επιχειρήσεων.
Το διεθνές εμπόριο και τα οφέλη του: Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου έχει φέρει σημαντικά οφέλη στις οικονομίες και τις κοινωνίες παγκοσμίως. Το διεθνές εμπόριο σχεδόν εξάλειψε την ακραία φτώχεια, ενώ συνέβαλε στη μείωση της παγκόσμιας ανισότητας. Οι καταναλωτές στις πλούσιες χώρες επωφελήθηκαν από φθηνές εισαγωγές, που διατήρησαν τον πληθωρισμό χαμηλά και βελτίωσαν το βιοτικό επίπεδο.
Η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου επέτρεψε την εξειδίκευση των χωρών σε τομείς όπου έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα, ενισχύοντας την παραγωγικότητα και την καινοτομία. Επιπλέον, η μείωση του κόστους παραγωγής και των τιμών κατανάλωσης λόγω του διεθνούς εμπορίου αύξησε την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, ενισχύοντας την ευημερία σε παγκόσμιο επίπεδο και δημιούργησε μια σημαντική μεσαία τάξη που τροφοδοτεί την κατανάλωση και τον τουρισμό.
Τα όρια και οι προκλήσεις των δασμών: Παρά τα οφέλη του διεθνούς εμπορίου, οι δασμοί εξακολουθούν να αποτελούν αναγκαίο εργαλείο για την προστασία των εγχώριων οικονομιών από τον αθέμιτο ανταγωνισμό και τις ανισότητες που προκύπτουν από τις εμπορικές ανισορροπίες. Ωστόσο, η χρήση τους πρέπει να είναι στοχευμένη και προσεκτική, ώστε να αποφεύγονται οι αρνητικές συνέπειες.
Η επιβολή δασμών συχνά προκαλεί εμπορικές αντιδράσεις από άλλες χώρες, οδηγώντας σε εμπορικούς πολέμους που μπορεί να πλήξουν την παγκόσμια οικονομία. Επιπλέον, η αυξημένη τιμή των εισαγόμενων αγαθών μπορεί να πλήξει τους καταναλωτές και να περιορίσει την αγοραστική τους δύναμη, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής αστάθειας.
Η αναζήτηση μιας ισορροπίας: Οι δασμοί είναι ένα διφορούμενο εργαλείο που απαιτεί ισορροπία μεταξύ της προστασίας των εγχώριων επιχειρήσεων και της διασφάλισης των οφελών του διεθνούς εμπορίου. Μια ολοκληρωμένη εμπορική πολιτική πρέπει να λαμβάνει υπόψη τόσο τις βραχυπρόθεσμες όσο και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των δασμών, διασφαλίζοντας ότι η αναδιανομή του εισοδήματος είναι δίκαιη και ότι οι καταναλωτές προστατεύονται από τις πληθωριστικές πιέσεις.
Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων επιχειρήσεων μέσω της επένδυσης στην καινοτομία, την εκπαίδευση και τις υποδομές μπορεί να μειώσει την ανάγκη για δασμούς. Επιπλέον, η διεθνής συνεργασία και οι πολυμερείς συμφωνίες μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός δικαιότερου και βιώσιμου πλαισίου για το παγκόσμιο εμπόριο.
Οι δασμοί, ως αναδιανεμητικός μηχανισμός, έχουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο στις εγχώριες όσο και στις διεθνείς οικονομίες. Ενώ μπορούν να προστατεύσουν τις εγχώριες επιχειρήσεις και να ενισχύσουν συγκεκριμένους κλάδους, συχνά επιβαρύνουν τους καταναλωτές και προκαλούν πληθωριστικές πιέσεις. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, η επιτυχής χρήση των δασμών απαιτεί στρατηγική, ισορροπία και συνεργασία. Μόνο έτσι μπορεί να επιτευχθεί μια δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη που να ωφελεί τόσο τις εγχώριες οικονομίες όσο και την παγκόσμια κοινότητα.
Για αυτό τον λόγο οι δασμοί είναι αναδιανεμητικοί: Λαμβάνουν εισόδημα από τα νοικοκυριά και το μεταφέρουν σε προστατευμένες επιχειρήσεις.
