Του Γιώργου Ατσαλάκη*
Ο Μεγάλος φιλόσοφος Αριστοτέλης είχε πει ότι «το σχεδιάζειν και το προωράν αποτελούν βασικά στοιχεία διαχωρισμού μεταξύ των ελεύθερων ανθρώπων και των φύσει δούλων», δηλαδή, όποιος δεν σχεδιάζει και δεν προβλέπει θα χάσει την ελευθερία του και θα υποδουλωθεί.
Ο Ηράκλειτος πριν 2500 χρόνια είχε πει την περίφημη φράση «τα πάντα ρέουν» δηλαδή τα πάντα αλλάζουν. Εάν δεν αντιληφθούμε εγκαίρως τις απειλές και τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν από τις αλλαγές που έρχονται θα βρεθούμε προ σημαντικών εκπλήξεων που δεν μπορούμε να τις φανταστούμε.
Τα προβλήματα της ανθρωπότητας έχουν γίνει πολύπλοκα και δισεπίλυτα. Τα μεγάλα προβλήματα των επόμενων δεκαετιών είναι, η ταχεία αύξηση του πληθυσμού, η σπανιότητα των πόρων, η αναζωπύρωση των ιδεολογιών, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η ταχύτητα εξέλιξης των νέων τεχνολογιών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, με τα «Δεδομένα» να είναι το «πετρέλαιο» του μέλλοντος. Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα, κατά την μετατόπιση της οικονομικής δύναμης από την Δύση στην Ανατολή. Για να λυθούν τέτοια πολύπλοκα προβλήματα χρειάζονται νέες προσεγγίσεις και ειδικοί που έχουν γνώσεις από πολλές διαφορετικές επιστημονικές περιοχές.
Στον πίνακα 1, παρουσιάζεται πως μετατοπίζεται το παγκόσμιο οικονομικό κέντρο προς τις Ασιατικές χώρες. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ το 2060, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα είναι $237 τρις (από 95 το 2021). Στον πίνακα παρουσιάζεται η κατάταξη των χωρών ανάλογα με το ονομαστικό ΑΕΠ του 2060 σε τρις $. Η Κίνα θα είναι πρώτη με ΑΕΠ $62 τρις δηλαδή $45,2 τρις περισσότερα από σήμερα. Ως ποσοστό επί του παγκόσμιου ΑΕΠ θα ανέλθει από το 17,80% στο 26%. Δεύτερη η Ινδία $42,2 τρις, δηλαδή $39,3 τρις περισσότερα από σήμερα. Ως ποσοστό επί του παγκόσμιου ΑΕΠ θα εξαπλασιαστεί από το 3,10% στο 18%. Οι ΗΠΑ με ΑΕΠ $36,5 και η ΕΕ $23 τρις, αθροιστικά δεν θα φθάσουν το ΑΕΠ της Κίνας.
|
Πίνακας 1 |
||||||
|
ΑΕΠ σε τρις $ |
% Παγκ. ΑΕΠ |
ΑΕΠ σε τρις $ |
Διαφορά 2060-2021 |
% Παγκ. ΑΕΠ |
||
|
α/α |
Χώρες |
2021 |
2021 |
2060 |
2060 |
2060 |
|
1 |
Κινα |
16,8 |
17,80% |
62 |
45,2 |
26% |
|
2 |
Ινδία |
2,9 |
3,10% |
42,2 |
39,3 |
18% |
|
3 |
ΗΠΑ |
22,93 |
24,20% |
36,5 |
13,57 |
15,40% |
|
4 |
ΕΕ |
15,16 |
19% |
23 |
7,84 |
10% |
|
5 |
Ινδονησία |
1,15 |
1,21% |
12,31 |
11,16 |
5,19% |
|
6 |
Τουρκία |
0,8 |
0,85% |
7,1 |
6,2 |
3% |
|
7 |
Ιαπωνία |
5,1 |
5,38% |
6,3 |
1,2 |
2,65% |
|
8 |
Γερμανία |
4,23 |
4,46% |
5,9 |
1,67 |
2,48% |
|
9 |
Βραζιλία |
1,64 |
1,73% |
5,75 |
4,11 |
2,42% |
|
10 |
Μεξικό |
1,28 |
1,35% |
5,4 |
4,12 |
2,27% |
|
11 |
Ρωσία |
1,67 |
1,74% |
5,34 |
3,67 |
2,20% |
|
12 |
ΗΒ |
3,1 |
3,27% |
4,76 |
1,66 |
2,00% |
|
13 |
Γαλλία |
2,94 |
3,10% |
4,73 |
1,79 |
1,96% |
|
– |
Ελλάδα |
0,18 |
0,19% |
0,45 |
0,27 |
0,19% |
Οι ΗΠΑ θα είναι τρίτη με ΑΕΠ $36,5 τρις δηλαδή $13,57 τρις περισσότερα από σήμερα. Ως ποσοστό επί του παγκόσμιου ΑΕΠ θα κατέλθει από το 24,20% στο 15,40%. Η ΕΕ θα είναι τέταρτη με ΑΕΠ $23 τρις δηλαδή $7,84 τρις περισσότερα από σήμερα. Ως ποσοστό επί του παγκόσμιου ΑΕΠ θα κατέλθει από το 19% στο 10%.
Πίσω από την εμπλοκή της Δύσης σε διαμάχες στο Ιράκ, Αφγανιστάν, Ουκρανία κλπ., και παρά τις θρησκευτικές συγκρούσεις και τρομοκρατικές ενέργειες, εκείνο που δεν φαίνεται είναι ότι το παγκόσμιο κέντρο οικονομικής ανάπτυξης και δύναμης μεταφέρεται στις παραπάνω χώρες. Η πλούσια μέχρι τώρα Δύση έχει τεράστια εμπορικά ελλείμματα με τις χώρες αυτές καθόσον, εισάγει φθηνά προϊόντα από αυτές. Ο Πίνακας 2 δείχνει πως μεταφέρεται ο πλούτος των ΗΠΑ και της ΕΕ π.χ. προς την Κίνα.
Πίνακας 2
Εμπορικό έλλειμμα της Ε.Ε. και των ΗΠΑ με την Κίνα 2011-2021 σε δις ευρώ
| Έτος | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | Σύνολο |
| Ε.Ε. | 129,4 | 117,9 | 104,2 | 111,40 | 150,40 | 145,5 | 144 | 154,7 | 165 | 182,3 | 248,9 | 1.804,10€ |
| ΗΠΑ | 263,45 | 277,16 | 281,52 | 304,61 | 324,50 | 306.39 | 331,42 | 369,46 | 304,16 | 274,08 | 313,87 | 3.350,32€ |
| Σύνολο | 328,85 | 395,06 | 385,72 | 416,01 | 474,90 | 451,89 | 475,42 | 524,16 | 469,16 | 456,38 | 562,77 | 5.154,42€ |
Σύμφωνα με τον πίνακα τα τελευταία 11 έτη, η Ε.Ε. έχει απώλειες από το εμπορικό έλλειμμα μόνο με την Κίνα €1,8 τρις και οι ΗΠΑ €3,35 τρις. Το έλλειμμα το 2021 ήταν €562,77 δις το υψηλότερο από ποτέ. Εάν τις επόμενες 4 δεκαετίες συνεχιστεί αυτό το έλλειμμα οι δυο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη ΗΠΑ και ΕΕ θα απωλέσουν ακόμα αλλά €20 τρις! Τα ποσά αυτά θα γίνουν μεγαλύτερα εάν θα διευρυνθούν τα ετήσια ελλείμματα.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και ΕΕ, την τεράστια «χρηματική αιμορραγία» που υφίστανται από τα εμπορικά ελλείμματα, πρέπει να την αναπληρώσουν ώστε να μη μειωθεί το βιοτικό επίπεδο των λαών τους. Η αναπλήρωση γίνεται με δάνεια που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις 9δημόσιο χρέος), την «ποσοτική χαλάρωση» ή την «εκτύπωση χρήματος. Και τα τρία μέτρα υπονομεύουν εκ των έσω τις οικονομίες και τους λαούς μακροπρόθεσμα. Δημιουργούν υπερχρέωση του δημόσιου τομέα και πληθωρισμό. Ήδη ο πληθωρισμός πλησιάζει το 10%, για πρώτη φορά μετά από 40 έτη. Ο πληθωρισμός εξανεμίζει τις αποταμιεύσεις και φτωχαίνει περισσότερο τον κόσμο. Στη συνέχεια «σκοτώνει» την δημοκρατία και υπονομεύει τις χώρες εκ των έσω. Όταν οι λαϊκές μάζες αντιληφθούν ότι μπορεί να ψηφίζουν κάποιον που να τυπώνει χρήμα ή να δανείζεται και να λύνει κάθε πρόβλημα, τότε η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη διότι υπονομεύεται ο πολιτισμός και η ευημερία, που τόσο δύσκολα έχει επιτευχθεί. Μετά από τόσα χρόνια ευημερίας όλοι θέλουν αυτό που έχουν οι άλλοι και αυτοί δεν έχουν. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται δυστυχισμένοι και έχουν πολύ θυμό. Οι άνθρωποι αρχίζουν να θέλουν τα πάντα χωρίς κόπο και χωρίς προσπάθεια.
Όπως είπε ο Πλάτωνας, τότε εμφανίζονται οι δημαγωγοί για να διεκδικήσουν την εξουσία και να «σβήσουν» τις δημοκρατίες. Τον Χίτλερ τον έφερε στην εξουσία ο πληθωρισμός της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης όταν καταστράφηκαν οι αποταμιεύσεις της μεσαίας τάξης στη Γερμανία και οι συνέπειες της Μεγάλη Ύφεση στις ΗΠΑ το 1929. Ως μέγας δημαγωγός έλαβε 40% των ψήφων και έγινε ένας δικτάτορας που ετοίμασε μεθοδικά τον παγκόσμιο πόλεμο. Η Γερμανία τότε ήταν ένα προηγμένο και πολιτισμένο έθνος.
Οπότε όταν ένα κράτος αφήνει την οικονομία του να χειροτερεύει τόσο πολύ, με τεράστια εμπορικά ελλείμματα, δανεισμό και πληθωρισμό, αυτό που θα πάρει θα είναι μία κατάσταση τύπου Βαϊμάρης. Σήμερα η Αμερική και η Ευρώπη για να λύσουν τα προβλήματα αυξάνουν το δημόσιο χρέος και τυπώνουν χρήμα. Αρχικά, για κάποιο χρονικό διάστημα σε περιπτώσεις ύφεσης το κάνουν σωστά, αλλά με τα τελευταία χρόνια να επαναλαμβάνονται οι κρίσεις, η εκτύπωση χρήματος και ο δανεισμός, έχουν φτάσει σε σημείο υπερβολής. Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος έφτασε τα $226 τρις μέχρι το τέλος του 2020. Η μεγαλύτερη αύξηση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το 2020 κατά 28 τρις. Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ είναι 133% του ΑΕΠ, της Κίνας είναι 69%, της Ινδία 91%. Στην χώρα μας είναι πάνω από 210%.
Τα εμπορικά ελλείμματα, το δημόσιο χρέος και ο πληθωρισμός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που έχουμε μακροχρόνια, πέραν του κινδύνου των πυρηνικών όπλων.
Σε αυτό τον κόσμο που αλλάζει, πρέπει να ανησυχούμε. Χρειάζονται έξυπνες στρατηγικές για να μειωθούν τα εμπορικά ελλείμματα τα οποία οδηγούν σε αύξηση του δημοσίου χρέους και στην «εκτύπωση χρημάτων» για να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο. Μια λύση είναι ο επαναπατρισμός βιομηχανικών μονάδων παραγωγής έστω και εάν εδώ θα παράγουν με μεγαλύτερο κόστος. Ήδη το κόστος είναι υψηλό και για τα εισαγόμενα προϊόντα οπότε θα αντισταθμιστεί από την μείωση των ελλειμμάτων. Οι νέες τεχνολογίες όπως ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη, θα μειώσουν το όποιο πλεονέκτημα των φθηνών εργατικών χεριών των Ασιατικών χωρών. Περαιτέρω μπορούν να μειωθούν τα εμπορικά ελλείμματα εάν τεθούν προδιαγραφές στα εισαγόμενα προϊόντα σχετικά με το εάν έχουν παραχθεί με ρυπογόνο μορφή ενέργειας (π.χ. άνθρακα κλπ.).
Η χώρα μας το 2060 θα έχει ΑΕΠ $0,45 τρις και η Τουρκία $7,1 τρις. Επί πλέον τότε το δημογραφικό πρόβλημα θα έχει γίνει πολύ οξύ. Έχουμε μια μόνο επιλογή: Κίνητρα αύξησης του πληθυσμού, χάραξη στρατηγικής για την άμεση αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης ώστε να ισχυροποιηθεί η οικονομία και δημιουργία ισχυρών συμμαχιών με άλλα κράτη. Η άμεση αξιοποίηση των ενεργειακών μας αποθεμάτων κοντά στην Κρήτη, με προστασία του περιβάλλοντος, θα δώσει δύναμη και οικονομική ανεξαρτησία στην χώρα. Επίσης θα συμβάλει στην λύση του προβλήματος ανεύρεσης ενναλακτικών πηγών ενέργειας από την Ευρώπη. Το σημαντικότερο όμως είναι οι πολιτικοί να κρατήσουν τον λαό μας ενωμένο, γιατί μόνο ενωμένος μπορεί να μεγαλουργεί. Μόνο έτσι θα μείνουμε ελεύθεροι σύμφωνα και με τον Αριστοτέλη.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης,
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
